ତିନି ଠାକୁର ଙ୍କ ରଥ ଉପରେ ସୁନା ବେଶ ର ଇତିହାସ

ଉତ୍କଳର ରାଜା ଅନଙ୍ଗ ଭୀମ ଦେବଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ୧୩ ଶତାବ୍ଦୀରେ ‘ଉତ୍କଳ ସମ୍ରାଟ’ ବା ‘ଜାତିର ପ୍ରଭୁ’ ଘୋଷିତ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ସେତେବେଳେ ପୁରୀର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ତାଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା। 1198 ରେ। [8] ମନ୍ଦିର ଇତିହାସ ଅନୁଯାୟୀ, 1460 A.D. ରେ ରାଜା କପିଲେନ୍ଦ୍ରଦେବଙ୍କ ଯୁଗରେ ସୁନା ଭେସ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ। ଯେତେବେଳେ ରାଜା କପିଲେନ୍ଦ୍ରଦେବ (r.1434-1466 AD) (ଦକ୍ଷିଣ ଭାରତ) ର ଶାସକମାନଙ୍କ ଉପରେ ଯୁଦ୍ଧ ଜିତିବା ପରେ ଘରକୁ ବିଜୟୀ ହୋଇ ଫେରିଲେ

ସେ ଏକ ବିରାଟ ଅନୁଗ୍ରହ ଆଣିଥିଲେ ଯାହାକି 16 ଟି ରଥ  ଭାରରେ ବହନ କରାଯାଇଥିଲା (16 ଟି ହାତୀ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ ଅଛି | 6) | ସେ ସଂଗ୍ରହ କରିଥିବା ଟ୍ରଫିଗୁଡ଼ିକରେ ହୀରା ଏବଂ ସୁନା ରହିଥିଲା ​​| ସେ ପୁରୀରେ ପହଞ୍ଚିବା ଦିନ ସେ ସମସ୍ତ  ଅଳଙ୍କାର କୁ ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଦାନ କରିଥିଲେ। ରଥଯାତ୍ରାର ପର୍ବ ଅବସରରେ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ଶୋଭା ଦେବା ପାଇଁ ସେ ଦାନ କରିଥିବା ସୁନା ଓ ହୀରାଠାରୁ ଅଳଙ୍କାର ତିଆରି କରିବାକୁ ମନ୍ଦିର ପୂଜକ ମାନଙ୍କୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ। ସେବେଠାରୁ ଦେବତା, ଜଗନ୍ନାଥ, ବଳଭଦ୍ର ଏବଂ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କୁ ଏହି ଅଳଙ୍କାରରେ ସଜାଯାଇଥାଏ |

ମନ୍ଦିର ଭିତରେ ସୁନା ବେଶା |

ଅଶ୍ଵିନୟ (october)ମାସର ଦଶମ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ଦିନରେ ବିଜୟାଦାସାମି କିମ୍ବା ଦଶହାରା ଦିନରେ ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ ସମସ୍ତ ସୁନା ଅଳଙ୍କାର ସହିତ ସମ୍ରାଟ ଭାବରେ ଶଯ୍ୟାଶାୟୀ ଅଟନ୍ତି। ଆଷାଢ଼  ମାସର ଦ୍ୱାଦଶ ଶୁକ୍ଳ ପକ୍ଷ  ଦିନରେ, ରଥଯାତ୍ରାରୁ ମୁଖ୍ୟ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରକୁ ଫେରିବା ପରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା ଏହି ତିନି ଦେବତା ସୁନା ଅଳଙ୍କାରରେ ସୁସଜ୍ଜିତ ହୋଇଥିଲେ। ପୁନର୍ବାର କାର୍ତ୍ତିକ ର ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ (ନଭେମ୍ବର) ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ସୁନା ଅଳଙ୍କାରରେ ସଜାଯାଇଛି | ପୌଷ  (ଡିସେମ୍ବର) ଏବଂ ଫାଲଗୁନା (ମାର୍ଚ୍ଚ) ର ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ମଧ୍ୟ ସୁନା ଅଳଙ୍କାର କରାଯିବା ପରେ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଏ |

ସୁନା ବେଶ  ଘଟଣାର ଗୋଟିଏ ଦିନ ପରେ ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ଏକ ମିଠା ରସର ଏକ ମିଶ୍ରଣ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ, ଯାହା ଅଧରପଣା   ଭାବରେ ସ୍ଥାନୀୟ ବ୍ୟବହାରରେ ଜଣାଶୁଣା, ଯାହା କ୍ଷୀର, କ୍ରିମ୍, କୁଟିଜ ପନିର, ପ୍ଲାଣ୍ଟେନ୍ ଡାଲି, ଗ୍ରେଡ୍ ନଡ଼ିଆ, ନାବାଟା  ( ବ୍ରାଉନ୍ ସୁଗାର କ୍ୟାମ୍ପୋର ସହିତ ମସଲା), ବାଦାମ ଏବଂ କଳା ଲଙ୍କା ଇତ୍ୟାଦି | ସେମାନଙ୍କର ଉପବାସ କିମ୍ବା ଏକାଦସୀ ଭାଙ୍ଗିବା ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କର ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ରଥରେ ଦେବତାମାନଙ୍କ ଓଠକୁ ଏକ ଟୋକନ୍ ଭାବରେ ଏହି ରସ ଦିଆଯାଏ | ଏହି ରୀତିନୀତି ଅନୁସରଣ କରି i ସହିତ ଟେରାକୋଟା ପାତ୍ର |ଏହାର ପାତ୍ର ଦିଆ ଗଲା ପରେ  ଯାହା ତିନୋଟି ରଥର ଅଭିଭାବକ ଦେବତା (ଡେମି-ଦେବତା) ଏବଂ ଏଥିରେ ଥିବା ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରିବା ପାଇଁ କରାଯାଇଥାଏ | ଭକ୍ତମାନେ ଏହି ରସକୁ ଅଳ୍ପ ପରିମାଣରେ ପ୍ରସାଦ (ଭଗବାନଙ୍କ ଦୟାଳୁ ଉପହାର) ଭାବରେ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ପାଇଁ ପାତ୍ର ଧରି ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିଲେ |

ଦେବତାମାନଙ୍କର ଅଳଙ୍କାର |

ଏହି ସୁନା ଅଳଙ୍କାରଗୁଡିକ ଭଣ୍ଡାର ଗାରା ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା ମନ୍ଦିରର ଭଣ୍ଡାର ରେ ଗଚ୍ଛିତ | “ରେକର୍ଡସ୍ ଅଫ୍ ରାଇଟ୍ସ” ଅନୁଯାୟୀ, ଭଣ୍ଡାର (ଷ୍ଟୋର୍) ରେ 120 ଟି ତୋଳା ର ତିନୋଟି ହାର (ପ୍ରତ୍ୟେକ ତୋଳା 11.33980925 ଗ୍ରାମ ସହିତ ସମାନ) ଜଗନ୍ନାଥ ଏବଂବଳଭଦ୍ର ର ସୁନାରେ ନିର୍ମିତ 150 ଟି ସୁନା ପ୍ରବନ୍ଧ ରହିଛି | 818 ତୋଳା  ଏବଂ 710 ତୋଳା  ଓଜନ | 610 ତୋଳା  କ୍ରମରେ ଜଗନ୍ନାଥ,ବଳଭଦ୍ର ଏବଂ ସୁଭଦ୍ରା ଦେବତା ମାନଙ୍କର ସାଜସଜ୍ଜା ମୁକୁଟ ମଧ୍ୟ ରେକର୍ଡ କରାଯାଇଛି |ଓଜନରେ 434 ତୋଳା  ଏବଂ 274 ତୋଳା  | ଏହି ଅଳଙ୍କାରଗୁଡିକର ଆନୁମାନିକ ମୂଲ୍ୟ ଅନେକ କୋଟି କୋଟିରେ ଚାଲିବ ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି | ସମସ୍ତ ଅଳଙ୍କାରର ସୁରକ୍ଷା ମନ୍ଦିର ପରିଚାଳନା କମିଟି ଦ୍ୱାରା ନିୟନ୍ତ୍ରିତ ମନ୍ଦିର ପୋଲିସ୍ ଫୋର୍ସ ଉପରେ ରହିଛି। [1] ଯେତେବେଳେ ରଥରେ ଦେବତାଙ୍କୁ ସଜାଇବା ପାଇଁ ଅଳଙ୍କାର ବାହାରକୁ ଆସେ, ସେତେବେଳେ ସଶସ୍ତ୍ର ପୋଲିସ୍ ସର୍ବନିମ୍ନ 25 ଷ୍ଟୋରକିପରଙ୍କ ସହିତ ଯାଇଥାନ୍ତି। ପୁରୋହିତ ଏବଂ ସେବାୟତମାନଙ୍କୁ ଛାଡି ସୁରକ୍ଷା ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଅନ୍ୟ କାହାକୁ ରଥରେ ରହିବାକୁ ଅନୁମତି ନାହିଁ |ଭକ୍ତମାନେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଦୂରରୁ ଦେବତାମାନଙ୍କର ସୁନା ବେଶ ର ଏକ ଦର୍ଶନ ପାଆନ୍ତି |ମନ୍ଦିର ସୂତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ, ଅତୀତରେ ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ଶୋଭା ଦେବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ସୁନା ଅଳଙ୍କାରର ମୋଟ ଓଜନ 208 କିଲୋଗ୍ରାମରୁ ଅଧିକ ଥିଲା ଯାହା ପ୍ରଥମେ 138 ଟି ଡିଜାଇନ୍ରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା | ତଥାପି, ବର୍ତ୍ତମାନ କେବଳ 20-30 ଡିଜାଇନ୍ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଛି |

ଦେବତାମାନଙ୍କୁ ସଜାଇବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ସୁନା ଅଳଙ୍କାରର ଡିଜାଇନ୍ ଗୁଡିକ ହେଲା: ହସ୍ତ (ହାତ);  (ପାଦ); ମୁକୁଟ (ଟିଆରା କିମ୍ବା ବଡ଼ ମୁକୁଟ); ମୟୂର ଚନ୍ଦ୍ରିକା, ଏକ ମୟୂରର ପୋଷାକ ଡିଜାଇନ୍ ଯାହା ଭଗବାନ କୃଷ୍ଣଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ମୁଣ୍ଡ ସାଜସଜ୍ଜା ଭାବରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା | ଚୁଲାପାଟୀ (ଏକ କପାଳ ପୋଷାକ ଯାହା ମୁଖର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ  ଆଲୋକିତ କରେ); କୁଣ୍ଡଲ (କାନ-ରିଙ୍ଗ ଟାଙ୍ଗିବା); ରାହୁରେଖା, ଦେବତାଙ୍କ ମୁହଁରେ ସୁସଜ୍ଜିତ ଏକ ଅଧା ବର୍ଗ ଆକୃତିର ସାଜସଜ୍ଜା; ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମାଲାସ୍ କିମ୍ବା ହାର ହାର ଯେପରିକି (କମଲ), ସେବାଟି (ଛୋଟ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଫୁଲ), ଚନ୍ଦ୍ର ଫୁଲର ଆକାରରେ ଅଗସ୍ତି; କାଦମ୍ବ ଫୁଲ ଆକାରରେ,  କଣ୍ଟା  (ବଡ଼ ସୁନା ବିଡି), ମୟୂର ପୋଷା ଆକାରରେ ମୟୂର, ଏବଂ ଚମ୍ପା, ହଳଦିଆ ଫୁଲ; ଦେବତାମାନଙ୍କର ତୃତୀୟ ଚକ୍ଷୁକୁ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରୁଥିବା ଶ୍ରୀ ଚିତା; ଚକ୍ର ବା ଚକ; ଗଡା କିମ୍ବା ମେସ୍; ପଦ୍ମ ଏକ କମଳ ଫୁଲ; ଏବଂ ଶଙ୍କର କିମ୍ବା ଶଙ୍ଖ। [4] [7] ଚିତ୍ର ବା “ଶ୍ରୀ ଚିତା” ସାଜସଜ୍ଜା ଅଳଙ୍କାର, ଯାହା ଦେବତାମାନଙ୍କର ତୃତୀୟ ଆଖିକୁ ଦର୍ଶାଏ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦେବତାଙ୍କ ପାଇଁ ପୃଥକ ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପିତ ହୁଏ; ଭଗବାନ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ କପାଳ ଏକ ହୀରା ସହିତ ସଂଯୁକ୍ତ ଏବଂ ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ କପାଳକୁ ଏକ ଏମ୍ରାଲ୍ଡ (ପାନ୍ନା) ରେ ସଜାଯାଇଛି | ଯେତେବେଳେ ଦେବ ସ୍ନାନା ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ସମୟରେ ଦେବତାମାନେ ବାହାରକୁ ଆସନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ଏହି କପାଳ ଅଳଙ୍କାରଗୁଡ଼ିକ ବାହାର କରାଯାଇଥାଏ | ତାପରେ ଦେବତାମାନେ ଅମାବାସ୍ୟା ଦିନ (ଅମାବାସ୍ୟା ଦିନ) ଫେରିବା ପରେ ପୁନର୍ବାର ସଜାଯାଇଥାଏ