ପ୍ରାଣାୟାମ କେତେ ପ୍ରକାର ଓ ଏହାର ଉପକାରିତା ଜାଣନ୍ତୁ

ଆସନ୍ତା ଜୁନ ୨୧ ରେ ପାଳନ ହେଉଛି ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଯୋଗ ଦିବସ I କୁହାଯାଏ ଯେ ଭଗବାନ କେବଳ ସୁସ୍ଥ ଶରୀରରେ ରୁହନ୍ତି | ତେଣୁ ଶରୀର ଏବଂ ମନକୁ ସୁସ୍ଥ ରଖିବା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଜରୁରୀ I ଲୋକମାନେ ନିଜକୁ ଫିଟ୍ ରଖିବା, ରୋଗରୁ ନିଜକୁ ଦୂରେଇ ରଖିବା ପାଇଁ ଯୋଗ କରନ୍ତି I କେବଳ ଏତିକି ନୁହେଁ, କରୋନା ଭାଇରସ୍ ମହାମାରୀ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ଶିକ୍ଷା ଦେଇଛି ଯେ ଆମ ଶରୀର ବିଷୟରେ କେତେ ସଚେତନ ହେବା, ଆମ ଶରୀରର ବିଶେଷ ଯତ୍ନ ନେବା, ରୋଗରୁ କିପରି ରକ୍ଷା ପାଇବା ଏବଂ ଯଦି ଆମେ ସୁସ୍ଥ ରହିବାକୁ ଚାହୁଁ ତେବେ ଯୋଗ ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିପାରିବ। । କାରଣ ଶରୀରରେ ରୋଗ ପ୍ରତିରୋଧକ ଶକ୍ତି ବଢିଲେ କରୋନା ଭଳି ଭୟଙ୍କର ଜୀବାଣୁ ସହିତ ଲଢ଼ି ପାରିବ I କରୋନା କାଳ ରେ , ଅନେକ ଲୋକ ଯୋଗ କରି ନିଜକୁ ସୁସ୍ଥ ରଖିଥିଲେ I ଏପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ, ଯଦି ଆପଣ ମଧ୍ୟ ଯୋଗରେ ଯୋଗ ଦେବାକୁ ଚାହାଁନ୍ତି, ତେବେ ଆପଣ ପ୍ରାଣାୟାମ କରିପାରିବେ I କିନ୍ତୁ ପ୍ରଶ୍ନ ଲୋକଙ୍କ ମନରେ ରହିଥାଏ ଯେ ସର୍ବଶେଷରେ, କେତେ ପ୍ରକାରର ପ୍ରାଣାୟାମ ଅଛି? ଏଗୁଡିକ କିପରି କରାଯାଏ? ଏବଂ ଏହାର ଲାଭ କ’ଣ? ଯଦି ଏହି ପ୍ରଶ୍ନଗୁଡ଼ିକ ଆପଣଙ୍କ ମନରେ ଘୁରି ବୁଲୁଛି, ତେବେ ଆମକୁ ସେଗୁଡ଼ିକ ବିଷୟରେ ଜଣାନ୍ତୁ I

୧- ଅନୁଲୋମ ଵିଲୋମ ପ୍ରାଣାୟାମ :

ଏହା ଏକ ନାଡି ଶୋଧନ ପ୍ରାଣାୟାମ, ଯାହା ବ୍ୟକ୍ତିର ଶରୀରର ସମସ୍ତ ନାଡିକୁ ସଫା କରିଥାଏ I ଏହା କରିବାବେଳେ, ଆପଣଙ୍କୁ ଉଭୟ ନାକରୁ ନିଶ୍ୱାସ ନେବାକୁ ପଡିବ ଏବଂ ତା’ପରେ ଏକ ନାକ କୁ ବାଣ୍ଡ କରି ଅନ୍ୟ ନାକପୁଡାରେ ନିଶ୍ୱାସ ଛାଡିବାକୁ ପଡିଥାଏ I ଏହା କରିବା ପାଇଁ ଅନେକ ଲାଭ ଅଛି I ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଫୁସଫୁସକୁ ମଜବୁତ କରେ, ଥଣ୍ଡାରୁ ରକ୍ଷା କରେ, ଆର୍ଥ୍ରାଇଟିସ୍ ପାଇଁ ଲାଭଦାୟକ, ହଜମ ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ମରାମତି କରେ, ମାନସିକ ଚାପ ଏବଂ ଚିନ୍ତା କୁ ଦୂର କରେ I

୨- କପାଳଭାତି ପ୍ରାଣାୟାମ :

ଏଥିରେ ଆପଣ ଗୋଡ଼କୁ ମୋଡି ଆଣ୍ଠୁ ଉପରେ ବଜ୍ରIସନ କିମ୍ବା ପଦ୍ମାସନ ରେ ମେରୁଦଣ୍ଡ ହାଡ଼ କୁ ସିଧା ରଖି ବସନ୍ତୁ I ଏହା ପରେ ଏକାଥରେ ଲମ୍ବା ନିଶ୍ୱାସ ନେଇ ଧୀରେ ଧୀରେ ଷ୍ଟ୍ରୋକ କରି ନିଶ୍ୱାସ ଛାଡ଼ନ୍ତୁ I ନିଶ୍ୱାସ ପ୍ରଶ୍ୱାସର ପ୍ରଭାବ ଆପଣଙ୍କ ପେଟରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ ହେବା ଉଚିତ୍ I ଏହା କରିବା ଦ୍ୱାରା , ରକ୍ତ ସଞ୍ଚାଳନକୁ ଠିକ୍ ରଖିବାରେ, ମେଟାବୋଲିଜିମ୍ ରେ ଉନ୍ନତି ଆଣିବାରେ, ଅମ୍ଳତା ଦୂର କରିବା ସହିତ ମୁହଁ ରେ ଚମକ ଆସିଥାଏ I

୩- ଶୀତଳୀ ପ୍ରାଣାୟାମ
ଏଥିରେ ମଧ୍ୟ, ବଜ୍ରIସନ କିମ୍ବା ପଦ୍ମାସନ ମେରୁଦଣ୍ଡ ହାଡ଼ ସିଧା କରି ବସିବାକୁ ପଡିବ I ଏହା ପରେ ୬ ଥର ନିଶ୍ୱାସ ନେବେ ଓ ଛାଡ଼ିବେ, ତାପରେ ପାଟି କୁ ଏକ O ଆକୃତି କରି ଜିଭ ଅଳ୍ପ ବାହାର କରି ‘ଭି’ ଆକାରରେ ମୋଡି , ନିଶ୍ୱାସ ନିଅନ୍ତୁ ଏବଂ ନାକ ଦେଇ ନିଶ୍ୱାସ ଛାଡ଼ନ୍ତୁ I ଏହା କରିବା ଦ୍ୱାରାଉଚ୍ଚ ରକ୍ତଚାପ , ପେଟର ଅଲସର, ଅମ୍ଳତା, ହଜମ ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି, ହୃଦ୍ ରୋଗ ଇତ୍ୟାଦିରେ ଆରାମ ମିଳିଥାଏ I

୪-ଉଦ୍ଜାୟୀ ପ୍ରାଣାୟାମ :
ଉଜ୍ଜାୟୀ ପ୍ରାଣାୟାମ ସେହି ପ୍ରାଣାୟାମ ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ଯାହାକି,ଥାଇରୋଏଡ଼ ପାଇଁ ବିଶେଷ ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇଥାଏ I ଏଥିରେ ଆପଣ ଜୋର ନିଶ୍ୱାସ ନେଇ ପାଟି ବାଣ୍ଡ କରି ଗଳାରେ ସମୁଦ୍ର ତରଙ୍ଗ ପରି ଶବ୍ଦ କରି ନାକ ଦେଇ ନିଶ୍ୱାସ ଛାଡ଼ିବେ I ଏଇଭଳି ପରଦିନ ୫ ରୁ ୭ ମିନିଟ କଲେ ନିଦ୍ରାହୀନତା ,କୋଲେଷ୍ଟ୍ରୋଲ,ମାନସିକ ଶାନ୍ତି,ଶ୍ୱାସ ,କାଶ,କଫ ସହିତ ମିଳିଥାଏ

୫-ଦୀର୍ଘ ପ୍ରାଣାୟାମ :
ଏଥିରେ ତଳେ ଲମ୍ବା ହୋଇ ଶୋଇ ରହି ଶୀଘ୍ର ନିଶ୍ୱାସ ନେବାକୁ ପଡିବ ଯାହା ଦ୍ୱାରା ତୁମର ପେଟ ବିସ୍ତାର ହେବ I ଏହା ପରେ, ଏହି ଅବସ୍ଥାରେ ରହିବାପରେ ଆପଣଙ୍କୁ ଧୀରେ ଧୀରେ ନିଶ୍ୱାସ ଛାଡିବାକୁ ପଡିବ I ଆପଣ ଏହାକୁ ପ୍ରତିଦିନ ପାଞ୍ଚରୁ ଛଅ ଥର କରିବା ଜରୁରୀ I ଏହା କରିବା ଦ୍ୱାରା ମନ ଏବଂମସ୍ତିଷ୍କ ସ୍ଥିର ରହିଥାଏ I ଶରୀରରେ ସକରାତ୍ମକ ଶକ୍ତି ସୃଷ୍ଟି ହୁଏ, ମାନସିକ ଆସନ୍ତି ଦୂର ହୁଏ ,ଏହାସହିତ ମାଇଗ୍ରେନ ଯନ୍ତ୍ରଣା, ଉଦାସୀନତା ଏବଂ ମନ ସହିତ ଜଡିତ ସମସ୍ୟାରେ ଲାଭ ମିଳିଥାଏ I

୬-ଭ୍ରାମରି ପ୍ରାଣାୟାମ
ଭ୍ରମାରି ଅର୍ଥାତ ଭ୍ରମର ଭଳି ଗୁଣୁଗୁଣୁ ହୋଇ କରିବା Iଏଥିରେ ଆପଣ ପ୍ରଥମେ ଜୋର ରେ ନିଶ୍ୱାସ ନେଇ ଦୁଇ ଆଙ୍ଗୁଠି ସାହାଯ୍ୟରେ କାନ କୁ ବନ୍ଦ କରନ୍ତୁ Iଏହା ପରେ ଆପଣଙ୍କୁ ପାଟି ବନ୍ଦ କରି ଓମ୍ ଜପ ମାଧ୍ୟମରେ ନିଶ୍ୱାସ ଛାଡିବାକୁ ହେବ I ଏହି ସମୟରେ ଆପଣ ଙ୍କୁ କାନ ପାଖରେ ଏକ ଗୁଣୁଗୁଣୁ ଆବାଜ ଭଳି ଅନୁଭବ ହେବ I ଏହାକୁ ଭ୍ରମରୀ କୁହାଯାଏ I ଏହି ପ୍ରାଣାୟାମ ଦ୍ୱାରା ଆପଣ କ୍ରୋଧ, ଉଦାସୀନତା ଏବଂ ଚାପରୁ ମୁକ୍ତି ପାଇବା ସହିତ ମାଇଗ୍ରେନ ସମସ୍ୟାରେ ଉପକାର ପାଇବେ I

୭ – ଭାସ୍ତ୍ରୀକI ପ୍ରାଣାୟାମ :
ଏଥିରେ, ଆପଣ ସୁଖIସନ କିମ୍ବା ପଦ୍ମାସନ ରେ ବସନ୍ତୁ ଏବଂ ଏହାପରେ ଜୋରରେ ନିଶ୍ୱାସ ନେବେ ଓ ପୁଣି ଜୋର ରେ ନିଶ୍ୱାସ ଛାଡ଼ିବେ I ଏହା ପରେ ଏହାକୁ ଧୀରେ ଧୀରେ କରନ୍ତୁ ଏବଂ ତା’ପରେ ଶେଷ କରନ୍ତୁ I ଏହା କରିବା ଦ୍ୱାରା ଶୀତଦିନେ ଶରୀର ଗରମ ରଖିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ, ଫୁସଫୁସ, ନାକ, ଆଖି, ଯକୃତ, କିଡନୀ ଏବଂ କାନକୁ ସୁସ୍ଥ ରଖିବାରେ ଏହା ଲାଭଦାୟକ ଅଟେ I

୮- ମୁର୍ଚ୍ଛା ପ୍ରାଣାୟାମ :
ଏଥିରେ ଆପଣଙ୍କୁ ନିଶ୍ୱାସ ନ ନେଇ ଆମ ଭିତରେ ଥିବା ସାଧାରଣ ପ୍ରଶ୍ୱାସ କୁ ଜୋର ରେ ଛାଡିବାକୁ ପଡିବ I ଏଥିରେ କେତେ ସେକେଣ୍ଡ ପାଇଁ ଆପଣଙ୍କୁ ମୁର୍ଚ୍ଛା ଯିବା ଭଳି ବା ସ୍ଥିର ନିଶ୍ଚଳ ହେବ ପରି ଅନୁଭବ ହେବ I କିନ୍ତୁ ମନେରଖନ୍ତୁ ଏହା ଏକ କଷ୍ଟସାଧ୍ୟ ପ୍ରାଣାୟାମ, ଏବଂ ଏହା କରିବା ସମସ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ କଷ୍ଟକର I ତେଣୁ ଏହା ଯେ କୌଣସି ଯୋଗ ଗୁରୁଙ୍କ ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ କରାଯିବା ଉଚିତ୍ I ଏହା କରିବା ଦ୍ୱାରା ମାନସିକ ଚାପ, ଚିନ୍ତା ଏବଂ ଉଦାସୀନତାକୁ ଏଡ଼ାଇବା ରେ ଫଳପ୍ରଦ ହୋଇଥାଏ I

୯-ପ୍ଲାଵିନୀ ପ୍ରାଣାୟାମ :
ଏହା ପାଣି ଭତରେ କରାଯାଇଥାଏ I ସେଥିପାଇଁ କେବଳ ଅଭିଜ୍ଞ ବ୍ୟକ୍ତିମାନେ ଏହା କରିପାରିବେ I ତେଣୁ ଆପଣ ଏହାକୁ ଏକାକୀ କରିବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ I ଏଥିରେ, ଆପଣ ନିଶ୍ୱାସକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାକୁ ପଡିବ, ଯାହାଫଳରେ ପାଣି ତଳେ ମଧ୍ୟ ଶାନ୍ତ ସ୍ଥିତିରେ ରହିପାରିବ I ଏଥିରେ ହଜମ ଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି, ଜୀବନୀଶକ୍ତି ବୃଦ୍ଧି, ମାନସିକ ଶାନ୍ତି , ଚାପ କମାଇବା, ଚିନ୍ତା କମାଇବା ଏବଂ ପହଁରିବାରେ ଏହା ସହାୟକ ହୋଇଥାଏ I

୧୦- ନାଡୀ ଶୋଧନ ପ୍ରାଣାୟାମ :
୭୨ ହଜାର ନାଡିଙ୍କୁ ଶୁଦ୍ଧ କରିବା ପାଇଁ ନାଡି ଶୋଧନ ପ୍ରାଣାୟାମ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇଛି I କୌଣସି ପ୍ରାଣାୟାମ ଆରମ୍ଭ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଏହା କରିବା ଉପଯୋଗୀ I ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ପୂର୍ବରୁ ଏହାକୁ ଏକାକୀ ଏବଂ ଖୋଲା ପରିବେଶରେ ଅଭ୍ୟାସ କରିବା ଉଚିତ୍ କାରଣ ଏହି ସମୟରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରେ ଶୁଦ୍ଧ ବାୟୁ ଥାଏ ଯାହା ପାଟିରୁ ଫୁସଫୁସକୁ ଯାଏ ଏବଂ ରକ୍ତରେ ମିଶ୍ରଣ କରି ହୃଦୟ ମାଧ୍ୟମରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଅଙ୍ଗକୁ ପହଞ୍ଚେ I ଏହା ସହିତ ଭାସ୍ତ୍ରୀକI ଏବଂ ଅଗ୍ନିସାର ପରି ପ୍ରାଣାୟାମ ହୃଦୟର ରକ୍ତ ସଂଚାଳନ କୁ ବୃଦ୍ଧି କରି ଏହାର ଦକ୍ଷତା ବୃଦ୍ଧି କରିଥାନ୍ତି I ଏହାକୁ କିପରି କରିବେ :
ସିଧା ସୁଖIସନ ସ୍ଥିତିରେ ବସନ୍ତୁ ଏବଂ ଆଖି ବନ୍ଦ କରନ୍ତୁ I ଡାହାଣ ହାତର ବୁଢା ଆଙ୍ଗୁଠି ରେ ଡାହାଣ ନାକକୁ ବନ୍ଦ କରି ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ନିଶ୍ୱାସ ଛାଡନ୍ତୁ I ବର୍ତ୍ତମାନ ବାମ ନାକରୁ ଜୋର ରେ ନିଶ୍ୱାସ ନେଇ ବାମ ଆଙ୍ଗୁଠି ମାଧ୍ୟମ ରେ ନାକ ବନ୍ଦ କରି କ୍ଷମତା ଅନୁଯାୟୀ କିଛି ସମୟ ନିଶ୍ୱାସ ବନ୍ଦ କରି ରଖି, ଡାହାଣ ଆଙ୍ଗୁଠିକୁ ବାହାର କରି ଧୀରେ ଧୀରେ ନିଶ୍ୱାସ ଛାଡ଼ନ୍ତୁ I ଏଇଭଳି 1-2 ସେକେଣ୍ଡ ପାଇଁ ନିଶ୍ୱାସ ଛାଡ଼ନ୍ତୁ I ଏଭଳି ଭାବରେ ଦୁଇ ନାକରେ ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାକୁ ପୁନରାବୃତ୍ତି କରନ୍ତୁ I 5-7 ମିନିଟ୍ ପାଇଁ ଏହି ଗୋଟିଏ ଚକ୍ର କରନ୍ତୁ I ଏହାକୁ ଖାଲି ପେଟରେ କରିବାକୁ ହେବ I ଏହା କରିବା ସମୟରେ ଆପଣ ପାଟିରେ ନିଶ୍ୱାସ ନେବେ ନାହିଁ I