ମଧୁର ଜଳରେ ରଙ୍ଗିନ୍ ମାଛ ଚାଷ

ଆମ ଦେଶର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳ ଏବଂ ଉତ୍ତର ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କରେ ଥିବା ପ୍ରାକୃତିକ ସମ୍ପଦ ଯଥା - ନଦୀ, ନାଳ, କେନାଲ ଓ ପୋଖରୀମାନଙ୍କରୁ ଶତକଡ଼ା ୯୫ ଭାଗ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇ ସେମାନଙ୍କୁ କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ପ୍ରଜନନ କରାଯାଇ, ଛୋଟ ଛୋଟ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛର ଯାଆଁଳକୁ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ବଜାରୁକ ରପ୍ତାନୀ କରାଯାଇଥାଏ । ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ବିଦେଶକୁ ରପ୍ତାନୀ କରୁଥିବା ଦେଶମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସିଙ୍ଗାପୁର, ହଂକଂ, ମାଲେସିୟା ଓ ଥାଇଲଶଣ୍ଡ ଯଥାକ୍ରମେ ପ୍ରଥମରୁ ଚତୁର୍ଥ ଓ ମାଛ ଆମଦାନୀ କରିବାରେ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକା, ୟୁରୋପ, ଜାପାନ ଓ ଚୀନ୍ ଯଥାକ୍ରମେ ପ୍ରଥମରୁ ଚତୁର୍ଥ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଛନ୍ତି । ସାରା ବିଶ୍ୱ ବଜାରରେ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ଓ ରଙ୍ଗୀନ ମାଛ ଯାଆଁଳ ଉତ୍ପାଦନ ଓ ପାଳନର ଭୂମିକା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ଏହି ମାଛମାନଙ୍କର ବଜାର ଚାହିଦା ସବୁବେଳେ ଅଛି ଏବଂ ରହିବ ମଧ୍ୟ ।

ମଧୁର ଜଳ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛର ପ୍ରକାର ଭେଦ-
ଭାରତର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳ ଓ ଉତ୍ତର ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଜଳ ଉତ୍ସ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଦେଶୀୟ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ସମ୍ପଦରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ, ଯାହାକି ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଏ ଅକ୍ଷୟ ଅବସ୍ଥାରେ ଅଛି ଏବଂ ଏହାର ଗୁରୁତ୍ୱ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରାୟ ଲୋକଲୋଚନକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ରୂପେ ଆସିନାହିଁ । ଏହି ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାସ ଛମ୍ପଦକୁ ଠିକ୍ ଭାବରେ ବିନିଯୋଗ କରି କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ଏମାନଙ୍କର ବଂଶବୃଦ୍ଧି କରାଗଲେ ଏମାନଙ୍କର ଗୁରୁତ୍ୱ ଅଧିକା ବଢ଼ିବା ସଂଗେସଂଗେ ଏମାନଙ୍ର ରପ୍ତାନୀକୁ ଭାରତବର୍ଷ ଅଧକ କିଛି ବୈଦେଶିକ ମୁଦ୍ରା ଅର୍ଜନ କରିପାରିବ, ଏଥିରେ ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ । ଭାରତର ପଶ୍ଚିମ ବଙ୍ଗଳା ରାଜ୍ୟର କେତେକ ଜିଲ୍ଲା ଯଥା – ହୁଗୁଳୀ, ହାବଡ଼ା, ଉତ୍ତର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଚବିଶ ପ୍ରଗଣା ପ୍ରଭୃତିରେ ମାଛଚାଷୀମାନେ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛଚାଷ ଓ ଏହାର ପ୍ରଜନନକୁ ବ୍ୟବସାୟିକ ଭିତ୍ତିରେ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନ ପାଇଁ ଏକ ଧନ୍ଦାମୂଳକ ପେଷା ହଚିସାବରେ ଗ୍ରହଣ କଲେଣି । ମାତ୍ର ଆମ ରାଜ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଓ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର କେତେକ ଆଗ୍ରହୀ ମାଛଚାଷୀ ଏହି ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛଚାଷ ଓ ଏହାର ଯାଆଁଳ ଉତ୍ପାଦନକୁ ବ୍ୟବସାୟିକ ଭିତ୍ତିରେ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କଲେଣି ।
ଆମ ଦେଶରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛର ଭଣ୍ଡାର ରହିଛି । ଏହି ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛମାନଙ୍କର ଶାରୀରିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ଅଣ୍ଡା ଦେବାର ଶୈଳୀ, ବୟସ୍କମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ଶୈଶବର ଯତ୍ନ ଓ ଲାଳନପାଳନ ପ୍ରଭୃତିକୁ ଆଖି ଆଗରେ ରଖି ଏହି ମାଛମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଧାନତଃ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରଯାଏ, ଯଥା –

୧. ଅଣ୍ଡା ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ।
୨. ସିଧାସଳଖ ଛୁଆ ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ।

ଅଣ୍ଡା ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛମାନଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଅନେକ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ, ଯଥା :-
(କ) ଅଣ୍ଡା ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ଯାହା ଶୈଶବର ଯତ୍ନ ନିଏ ନାହିଁ ।
(ଖ) ଅଣ୍ଡା ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ଯାହା ଶୈଶବର ଯତ୍ନ ନିଏ ।
(ଗ) ଅଣ୍ଡା ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ଇତ୍ୟାଦି ।
ଅଣ୍ଡା ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛମାନେ ହେଲେ ବାର୍ବ, ଟାଇଗର ବାର୍ବ, ରାସବୋରା, ଗୋଲଡ୍ ଫିସ୍‌, ଟେଟ୍ରା, ଡାନିଓ, ବେଟା, ଗୁରାମି ଇତ୍ୟାଦି ।
ସିଧା ସଳଖ ଭାବରେ ଛୁଆ ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛମାନେ ହେଲେ, ଗଷ୍ଠି ପ୍ଲାଟିସ୍‌, ବ୍ଲାକ୍‌ମୋଲି, ସୋର୍ଡଟେଲି ଇତ୍ୟାଦି ।
ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଅଣ୍ଡା ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନ ପ୍ରଣାଳୀ –
(କ) ଅଠା ବିହୀନ ଅଣ୍ଡା ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ – ଜେବ୍ରା ଫିସ୍‌, ଜ୍ୟାଣ୍ଟ୍ ଡାନିଓ, ପଲିଡାନିଓ, ଜେବ୍ରା ଡାନିଓ ପ୍ରଭୃତି ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛମାନେ ଉପରୋକ୍ତ ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଏହି ମାଛଗୁଡ଼ିକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାରତୀୟ । ଏହାର ପୃଷ୍ଠଭାଗ ନୀଳ ରଙ୍ଗ ଏବଂ ନିମ୍ନଭାଗ ଧଳା ଓ ରୂପା ଭଳି ଚକ୍‌ଚକ୍ କରୁଥାଏ । ତିନୋଟି .ଳଦିଆ ଓ ଘନନୀଳ ରେଖା ମାଛର ମୁଣ୍ଡଠାରୁ ଲାଞ୍ଜ ଆଡ଼କୁ ଲମ୍ବିଥାଏ । ଏହି ମାଛର ସର୍ବାଧିକ ଲମ୍ବ ୩.୦ରୁ ୪.୦ ସେ.ମିି. ମାତ୍ର । ଏହି ମାଛମାନେ ଆକୁୟାରିୟମ୍‌ର ଉପର ସ୍ତରରେ ରହି ଖାଦ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିଥାନ୍ତି । ଉପରୋକ୍ତ ପ୍ରକାରର ମାଛମାନେ ଆକୁୟାରିମ୍‌ରେ ବହୁଳ ପରିମାଣରେ ରହିଲେଶ ଆକୁୟାରିମ୍‌ର ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ ।
ପ୍ରଜନନ ବ୍ୟବସ୍ଥା –
ଉପରୋକ୍ତ ମାଛମାନଙ୍କର ସ୍ୱାଭାବିକ ପ୍ରକୃତି ହେଲା, ଏମାନେ ନିଜ ନିଜର ଦେଉଥିବା ଅଣ୍ଡା ଓ ଅଣ୍ଡା ଫୁଟିଲା ପରେ ଛୋଟଛୋଟ ଯାଆଁଳମାନଙ୍କୁ ଖାଇଯାଇଥାନ୍ତି । ତେଣୁ ଆମକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଧ୍ୟାନ ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ ଯେ, ପ୍ରଜନନ ସମୟରେ କିପରି ଭାବରେ ଓ କ\’ଣ କଲେ ଅନ୍ତତଃ ବଡ଼ମାଛମାନେ ଛୋଟଛୋଟ ଅଣ୍ଡା ବା ଯାଆଁଳମାନଙ୍କୁ ଖଶଇ ନ ପାରିବେ । ସେଥିପାଇଁ ଯେଉଁ ଚାଷୀଭାଇମାନେ ଏହି ପ୍ରକାର ମାଚମାନଙ୍କୁ ଆକୁୟାରିମ୍‌ରେ ପ୍ରଜନନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରନ୍ତି ସେମାନଙ୍କୁ ନିମ୍ନଲିଖିତ ବିଷୟମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଧ୍ୟାନ ଦେବାକୁ ହେବ, ଯଥା –
 ଆକୁୟାରିମ୍‌ର ତଳ ସ୍ତରକୁ ୪.୦ରୁ ୮.୦ ସେ.ମି. ଆକାର ବିଶିଷ୍ଟ ଛୋଟ ଛୋଟ ପଥର ଖଣ୍ଡ ବା ବାଲିଗରଡ଼ାରେ ଆଚ୍ଛାଦିତ କରନ୍ତୁ ।
 ପ୍ରଜନନ ପାଇଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ମାଛମାନଙ୍କୁ ଜୀବନ୍ତ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବାକୁ ଦିଅନ୍ତୁ ।
 ଆକୁୟାରିମ୍‌ରେ ଅଣ୍ଡିରା ଓ ମାଈମାଛର ଅନୁପାତ ୨:୧ ଅର୍ଥାତ୍ ୨ଟି ଅଣ୍ଡିରା ମାଛ ସହ ଗୋଟିଏ ମାଈମାଛ ରଖିବାକୁ ହେବ ।
 ଆକୁୟାରିମ୍‌ରେ ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ ମାଈମାଛ ଛାଡ଼ିବାର ଗୋଟିଏ ଦିନ ପରେ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛମାନଙ୍କୁ ଛାଡ଼ନ୍ତୁ ।
 ମାଈ ମାଛମାନେ ଅଣ୍ଡା ଦେଇସାରବା ପରେ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛ ତା\’ର ଶୁକ୍ର ରସକୁ ପାଣି ମଧ୍ୟକୁ ଛାଡ଼ିଥାଏ । ଏମାନଙ୍କର ସଙ୍ଗମ ସାଧାରଥଃ ବାହାରେ ହୋଇ ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଅଣ୍‌ହା ସୃଷ୍ଟି କରିଥାଏ ।
 ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଅଣ୍ଡା ଗୁଡ଼ିକ ଅତ୍ୟନ୍ତ କ୍ଷୁଦ୍ର, ତେଣୁ ଏଗୁଡ଼ିକ ଆକୁୟାରିମ୍ ଭିତରେ ଥିବା ଛୋଟ ଛୋଟ ପଥର ଖଣ୍ଡ ବା ବାଲିଗରଡ଼ା ମଧ୍ୟରେ ଲୁଚି ରହିଯାଏ । ଯାହା ଫଳରେ କି ଅଣ୍ଡା ଦେଇସାରିଥିବା ବୟସ୍କ ମାଛମାନେ ମଧ୍ୟ ଖାଲି ଆଖିକୁ ଦେଖାଯାଏ ନାହିଁ ।
 ମାଛମାନେ ଅଣ୍ଡା ଦେବାର ୪୮ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଅଣ୍ଡା ଗୁଡ଼ିକ ଫୁଟିଥାଏ, ତା\’ ମଧ୍ୟରୁ ଛୋଟ ଛୋଟ ମାଛ ଯାଆଁଳମାନ ପାଣି ମଧ୍ୟକୁ ବାହାରି ଆସିଥାନ୍ତି ।
 ଛୋଟ ଯାଆଁଳ ଆକୁୟାରିମ୍‌ର ପାଣି ମଧ୍ୟରେ ଦେଖାଦେବା ମାତ୍ରେ ବଡ଼ବଡ଼ ବୟସ୍କ ମାଛମାନଙ୍କୁ ବାହାରକୁ ବାହାର କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
 ଅଣ୍ଡା ଫୁଟିବାର ଦୁଇଦିନ ପରେ ଛୋଟ ଯାଆଁଳମାନେ ବାହାରର ଖାଦ୍ୟକୁ ଖାଦ୍ୟରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିଥାନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହି ସମୟରେ ଛୋଟ ଯାଆଁଳମାନଙ୍କୁ ଜୀବନ ପ୍ଲବଜୀବ ଖାଦ୍ୟ ହିସାବରେ ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
(ଖ) ଅଠାଯୁକ୍ତ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ :
ଗୋଲଡ୍‌ଫିସ୍‌, କମେଟ୍‌, ଟେଲିସ୍କୋପ୍ ଆଖି, ରେଡ୍‌କ୍ୟାପ୍ ଇତ୍ୟାଦି ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଉପରୋକ୍ତ ମାଛମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନ ଆକୁୟାରିମ୍ ଭିତରେ ଅଥବା ସିମେଣ୍ଟ ଟାଙ୍କି ମଧ୍ୟରେ ସମ୍ଭବ । ମାଈ ଓ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛ ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍ ଭାବରେ ଥାଆନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନ ସମୟ ଆସିଲେ, ମାଈମାଛମାନଙ୍କର ପେଟ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛମାନଙ୍କ ପେଟ ଅପେକ୍ଷା ବଡ଼ ଦେଖାଯାଏ । ଅଣ୍ଡିରା ମାଛମାନଙ୍କର ଗାଲିସି ପାଖରେ ଥିବା ପକ୍ଷୀ ଖଦଖଦଡ଼ିଆ ଲାଗେ । ଅଣ୍ଡିରା ମାଛମାନଙ୍କର ପେଟ ଉପରେ ସାମାନ୍ୟ ଚାପ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ଧଳାଧଳା ଶୁକ୍ର ରସ ବାହାରକୁ ମଳଦ୍ୱାର ଦେଇ ବାହାରି ଆସିଥାଏ ଏବଂ ଠିକ୍ ସେହିପରି ମାଈମାଛମାନଙ୍କର ପେଟ ଉପରେ ସାମାନ୍ୟ ଚାପ ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ମଳଦ୍ୱାର ଦେଇ ଅଣ୍ଡା ବାହାରକୁ ବାହାରି ଆସିଥାଏ ।
ପ୍ରଜନନ ବ୍ୟବସ୍ଥା :
ଉପରୋକ୍ତ ମାଛମାନେ ପ୍ରଜନନ ସମୟରେ ଅଠାଳିଆ ବା ଅଠାଯୁକ୍ତ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାନ୍ତି । ଚାଷୀମାନେ ଏହି ମାଛମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଜନନ ନିମିତ୍ତ ଘର ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଆକୁୟାରିମ୍ ଅଥବା ଘର ବାହାରେ ଥିବା ଛୋଟଛୋଟ ସିମେଣ୍ଟ୍ କୁଣ୍ଡମାନଙ୍କ ବ୍ୟବହାର କରିପାରିବେ । ଏହି ମାଛମାନଙ୍କର ସୁ-ପ୍ରଜନନ ନିମିତ୍ତ ଆମକୁ କେତେକ ପଦକ୍ଷେପ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ, ଯଥା-

 ଆକୁୟାରିୟମ୍ ବା ସିମେଣ୍ଟ କୁଣ୍ଡ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣର ବୁଡ଼ାଜଳ ବା ହାଇଡ୍ରିଲା, କାରା ବା ପଲିଥିନ୍ କାଗଜ ଦିଅନ୍ତୁ । ଯାହାକି ଏହି ମାଛମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନ ନିମିତ୍ତ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
 ଗୋଟିଏ ମାଈମାଛ ସହିତ ଦୁଇଟି ଅଣ୍ଡିରାମାଛ ରଖନ୍ତୁ । ଯାହାକି ଗୋଟିଏ ପ୍ରଜନନ ସେଟ୍ ତିଆରି କରିଥାଏ ।
 ଯେହେତୁ ଏହି ମାଛମାନଙ୍କର ଅଣ୍ଡା ଅଠାଯୁକ୍ତ, ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଅଣ୍ଡାଗୁଡ଼ିକ ହାଇଡ୍ରିଲା ବା ଚିଙ୍ଗୁଡ଼ିଆ ଦଳର ପତ୍ରମାନଙ୍କର ଲାଗି ରହିଥାଏ ।
 ଦଳପୂର୍ଣ୍ଣ ଆକୁୟାରିମ୍ ବା ସିମେଣ୍ଟ୍ କୁଣ୍ଡ ମଧ୍ୟକୁ ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ ମାଈ ଓ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛ ଛାଡ଼ିବାର ୬ରୁ ୧୨ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଅଣ୍ଡାଗୁଡ଼ିକରୁ ୪୮ରୁ ୭୨ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଛୋଟଛୋଟ ଛୁଆ ଫୁଟିଥାଏ ।
 ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଅଣ୍ଡାଗୁଡ଼ିକ ଦଳରେ ଲାଗିଯିବା ପରେ ଅଣ୍ଡା ଦେବାପାଇଁ ରଖାଯାଇଥିବା ବଡ଼ ମାଛମାନଙ୍କୁ ବାହାରକୁ ବାହାର କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
 ବାୟୁମଣ୍ଡଳ ଓ ଜଳର ଉତ୍ତାପକୁ ନେଇ ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଅଣ୍ଡାଗୁଡ଼ିକରୁ ୪୮ରୁ ୭୨ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଛୋଟଛୋଟ ଛୁଆ ଫୁଟିଥାଏ ।
 ଛୁଆ ଫୁଟିବାର ୪୮ ଘଣ୍ଟା ପରେ ଛୋଛଛୋଟ ମାଛ ଯାଆଁଳ କୃତ୍ରିମ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବା ପାଇଁ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।
 ଗୋଟିଏ ସୁସ୍ଥ, ସବଳ ୩୦-୫୦ ଗ୍ରାମ ଓଜନର ମାଈ ମାଛ ସାଧାରଣତଃ ୨୦୦୦ରୁ ୩୦୦୦ ପଯ୍ୟନ୍ତ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାଏ ।
 ପରେ ଛୋଟଛୋଟ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ଯାଆଁଳମାନଙ୍କୁ ବାହାର କରି ଅଲଗା ଆକୁୟାରିମ୍ ବା ସିମେଣ୍ଟ୍ ଟାଙ୍କିରେ ଉପଯୁକ୍ତ ପରିବେଶ ସହିତ ଖାଦ୍ୟପଦାର୍ଥ ଯୋଗାଇଦେଇ ଏହାର ଲାଳନପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ ।
(ଗ) ଅଣ୍ଡା ଜମାକରଣକାରୀ ରଙ୍ଗୀନ ମାଛ :
ରାସବୋରା, ଦଣ୍ଡିକିରି ବା ମହୁରାଳୀ ଇତ୍ୟାଦି ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ଏହି ଶ୍ରେଣୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଏହି ମାଛମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକଙ୍କର ଆଖି ପାଖରୁ ଲାଞ୍ଜ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏକ ମୋଟା କଳା ଗାର ଥାଏ । ଯାହାକୁ କି ପେନ୍‌ସିଲ୍ ଫିସ୍ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଗୋଟିଏ ଆକୁୟାରିମ୍ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ପ୍ରକାର ମାଛକୁ ୪ରୁ ୫ଟି ଥିଲେ ଉକ୍ତ ଆକୁୟାରମ୍ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟ ବହୁଗୁଣ ବଢ଼ିଯାଇଥାଏ ।
ପ୍ରଜନନ ବ୍ୟବସ୍ଥା :
 ଉପରୋକ୍ତ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛମାନଙ୍କର ଲମ୍ବ ସାଧାରଣତଃ ୫୦ରୁ ୧୦୦ ସେ.ମି. ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
 ଏହି ମାଛମାନେ ଅଳ୍ପ ଅମ୍ଳଯୁକ୍ତ ମଧୁର ଜଳରେ ଅତି ସହଜରେ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାନ୍ତି ।
 ଅନ୍ୟ ରଙ୍ଗୀନ ମାଛଙ୍କ ଭଳି ଏହି ରଙ୍ଗୀନ ମାଛମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନକ୍ଷ ମାଈ ଓ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛଙ୍କୁ ଏକ ଦଳପୂର୍ଣ୍ଣ ଆକୁୟାରିମ୍ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ସପ୍ତାହ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଛଡ଼ା ଯାଇଥାଏ ।
 ଏହି ମାଛମାନେ ଅଣ୍ଡା ଦେଇସାରିବା ପରେ ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଅଣ୍ଡାଗୁଡ଼ିକ ଦଳର ପତ୍ର ପଛପଟେ ମେଞ୍ଚାମେଞ୍ଚା ହୋଇ ଲାଗି ରହିଥାଏ ।
 ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଥଣ୍ଡା ଦେଖିବାମାତ୍ରେ ସଂଗେସଂଗେ ବଡ଼ ମାଛମାନଙ୍କୁ ଆକୁୟାରିମ୍‌ରୁ ବାହାର କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
 ଗୋଟିଏ ସୁସ୍ଥ, ସବଳ ରାସବୋରା ମାଛ ଥରକୁ ୨୦୦ରୁ ୫୦୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଥଣ୍ଡା ଦେଇଥାଏ ।
 ୫ରୁ ୬ ଘଣ୍ଟା ଭିତରେ ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଫାଟି ସେଥିରୁ ଛୋଟ ଯାଆଁଳ ବାହାରିଥାଆନ୍ତି ।
 ଏହି ଯାଆଁଳମାନଙ୍କର ପ୍ରଧାନ ଖାଦ୍ୟ ହେଲା ପ୍ଲବଜୀବ ।
(ଘ) ବସା ତିଆରି କରି ଅଣ୍ଡା ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ :
ସାଧାରଣତଃ ଗୁରାମି, ପର୍ଲ ଗୁରାମି ଓ ବେଟା ଜାତୀୟ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ଏହି ଶ୍ରେଣୀର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ । ଏହି ମାଛମାନେ ଅନ୍ୟ ଅଣ୍ଡାଦିଆ ମାଛମାନଙ୍କଠାରୁ ଅଲଗା । ଏମାନେ ପାଣି ମଧ୍ୟରୁ ଦ୍ରବୀଭୂତ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରିବା ସଂଗେସଂଗେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳାରୁ ମଧ୍ୟ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରି ନିଜର ଜୀବନ ରକ୍ଷା କରିପାରନ୍ତି । ଏହାଛଡ଼ା ଏହି ମାଛମାନଙ୍କର ଆଉ ଗୋଟିଏ ଗୁଣ ହେଲା ଅଣ୍ଡିରା ମାଛମାନେ ପାଣି ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଘର ବା ବସା ତିଆରି କରନ୍ତି, ଯାହା ମଧ୍ୟରେ ମାଈ ମାଛମାନେ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାନ୍ତି ।
ପ୍ରଜନନ ବ୍ୟବସ୍ଥା (ଗୁରାମି) :
 ପ୍ରଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭରୁ ଦୁଇରୁ ତିନି ସପ୍ତାହ ପୂର୍ବରୁ ମାଈ ଓ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛମାନଙ୍କୁ ପୃଥକ୍ ପୃଥକ୍ ଟାଙ୍କିରେ ବୁଡ଼ା ଦଳ ସହିତ ରଖିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
 ପ୍ରଜନନ ସମୟ ଆସିଲେ ମାଈମାଛମାନଙ୍କର ପେଟ ଚକ୍‌ଚକ୍ କରିବା ସଂଗେ ଏହା ଫୁଲିଯାଏ ।
 ଉପରୋକ୍ତ ଲକ୍ଷଣ ପରିଲକ୍ଷିତ ହେବା ମାତ୍ରେ, ଗୋଟିଏ ମାଈ ମାଛ ପ୍ରତି ଦୁଇଟି ଅଣ୍ଡିରା ମାଛ ତୁରନ୍ତ ଛାଡ଼ିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
 ଅଣ୍ଡିରା ମାଛ ବସା ତିଆରି କରି ସାରିବା ପରେ ମାଈ ମାଛମାନେ ସେହି ବସା ଭିତରେ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାନ୍ତି ।
 ଅଣ୍ଡିରା ମାଈମାଛ ବସା ତିଆରି କରିବା ପରେ ଯଦି କୌଣସି କାରଣବଶତଃ ମାଈମାଛ ଅଣ୍ଡା ନ ଦିଏ, ତେବେ ଅଣ୍ଡିରାମାଛ ମାଈ ମାଛକୁ ମାରିଦିଏ ।
 ମାଈମାଛ ଅଣ୍ଡାଦେଇ ସାରିବା ପରେ ତାକୁ ଟାଙ୍କି ମଧ୍ୟରୁ ତୁରନ୍ତ ବାହାର କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
 ଅଣ୍ଡିରା ମାଛ ଟାଙ୍କି ମଧ୍ୟରେ ତିଆରି କରିଥିବା ବସା ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଅଣ୍ଡାକୁ ଜଗି ରହିଥାଏ ।
 ଉପଯୁକ୍ତ ଉତ୍ତାପ ଓ ପରିବେଶ ଥିଲେ, ୨୪ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଅଣ୍ଡାରୁ ଛୁଆଫୁଟି ବାହାରକୁ ବାହାରିଯାଏ ।
 ଛୁଆ ବା ଯାଆଁଳ ଫୁଟି ବାହାରିବା ସଂଗେସଂଗେ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛକୁ ଟାଙ୍କି ମଧ୍ୟରୁ ତୁରନ୍ତ ବାହାରକୁ ବାହାର କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
 ସଦ୍ୟ ପୁଟିଥିବା ମାଛ ଯାଆଁଳମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଥମେ ପ୍ଲବଜୀବ ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଇଥାଏ ଓ ପରେ ଏହି ଯାଆଁଳମାନେ କୃତ୍ରିମ ଖାଦ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିଥାନ୍ତି ।
ପ୍ରଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟା (ବେଟା) :
ରଙ୍ଗୀନ ମାଛ ବେଟା ବା ଫାଇଟରର ପ୍ରଜନନ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଭିନ୍ନ ଧରଣର । ଅଣ୍ଡିରା ବେଟା ବା ଫାଇବର ମାଈବେଟା ବା ଫାଇଟରଠାରୁ ଖୁବ୍ ରଙ୍ଗୀନ ଓ ଆକର୍ଷଣୀୟ ମଧ୍ୟ । ଅଣ୍ଡିରା ବେଟାର ସମସ୍ତ ପକ୍ଷ ଲମ୍ବା ଓ ଉଜ୍ଜ୍ୱଳ ରଙ୍ଗଯୁକ୍ତ । ବେଟା ଜାତୀୟ ମାଛ ସାଧାରଣତଃ ତିନିମାସ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ ହୋଇଥାନ୍ତି । ରଙ୍ଗୀନ ମାଛ ଗୁରାମୀ ଭଳି, ଅଣ୍ଡିରା ବେଟା ମାଛ ପାଣି ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଘର ବା ବସାଘର ତିଆରି କରେ, ଯାହା ମଧ୍ୟରେ ମାଈମାଛ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାଏ । ବେଟା ମାଛ ମଧ୍ୟ ପାଣିରୁ ଦ୍ରବିଭୂତ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରି ଜୀବନରକ୍ଷା କରିବା ସଂଗେସଂଗେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ମଧ୍ୟ ଅମ୍ଳଜାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ ।
ଏହି ମାଛମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନ ନିମିତ୍ତ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରଣାଳୀ ଅଛି । ବେଟା ମାଛମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଜନନ ନିମିତ୍ତ ସାଧାରଣତଃ ଅଳ୍ପ ପାଣିରେ ଆକୁୟାରିୟମ୍ ମଧ୍ୟରେ ରଖାଯାଏ ।
 ଆୟତାକାର ଆକୁୟାରିୟମ୍‌ରେ ଅଳ୍ପ ପାଣି ନିଆଯାଏ ଓ ସେହି ଟାଙ୍କି ମଧ୍ୟରେ ଆଉ ଏକ ଛୋଟ ସିଲିଣ୍ଡର ଭଳି କାଚର ପାତ୍ର ରଖାଯାଏ ।
 ସିଲିଣ୍ଡର ଭଳି କାଚପାତ୍ର ମଧ୍ୟରେ ଅଳ୍ପ ଜଳନେଇ ତା\’ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ ମାଈ ମାଛକୁ ରଖାଯାଏ ।
 ଆକୁୟାରିୟମ୍ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଜଳର ପତ୍ତନ ସିଲିଣ୍ଡର ଉଚ୍ଚତାଠାରୁ କମ୍ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଫଲତଃ ଆକୁୟାରିୟମ୍‌ର ଜଳ ସିଲିଣ୍ଡର ମଧ୍ୟକୁ ଯେପରି ପ୍ରବେଶ ନକରେ ।
 ବର୍ତ୍ତମାନ ଆକୁୟାରିୟମ୍ ମଧ୍ୟରେ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛକୁ ଛାଡ଼ି ଦିଆଯାଏ । ଫଳତଃ ଏକା ପରିବେଶରେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଅଣ୍ଡିରା ଓ ମାଈ ବେଟା ମାଛ ପରସ୍ପର ସହ ସମ୍ପର୍କ ସ୍ଥାପନ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।
 ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ତେଜିତ ହୋଇ ପାଟିରୁ ଫେଣ ବା ଫୋଟକା ବାହାର କରି ଶୀଘ୍ର ପାଣି ମଧ୍ୟରେ ଭାସମାନ ଘର ବା ବସା ତିଆରି କରିବାରେ ଲାଗିପଡ଼ନ୍ତି ।
 ଅଣ୍ଡିରା ମାଛ ବସା ତିଆରି କରିବା ପରେପରେ, ସିଲିଣ୍ଡର ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ମାଈ ମାଛକୁ ଆକୁୟାରିୟମ୍ ଜଳ ମଧ୍ୟକୁ ଛାଡ଼ି ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
 ମାଈ ମାଛଟି ଅଣ୍ଡିରା ମାଛର ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସିବା ମାତ୍ରେ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛଟି ମାଈମାଛକୁ ଇତସ୍ତତଃ କରି ଟାଙ୍କି ମଧ୍ୟରେ ଗୋଡ଼ାଇଥାଏ, ଫଳୋର ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ ମାଈମାଛଟି ଥର ଥର କରି ଅଣ୍ଡା ନିର୍ଗତ କରି ଅଣ୍ଡାଗୁଡ଼ିକୁ ସଂଗମୀକୃତ କରାଇଥାଏ ।
 ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଅଣ୍ଡାଗୁଡ଼ିକ କ୍ରମେ ପାଣିରେ ବୁଡ଼ିଯାଏ ଓ ପରେପରେ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛ ସେହି ଅଣ୍ଡାଗୁଡ଼ିକୁ ନିଜ ପାଟିରେ ସଂଗ୍ରହ କରି ଭାସମାନ ବସାରେ ପହଞ୍ଚାଇଦେଇ ଛୁଆ ଫୁଟିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଣ୍ଡାକୁ ଜଗି ରହିଥାଏ ।
 ମାଈମାଛ ଅଣ୍ଡା ଦେଇ ସାରିବା ମାତ୍ରେ, ତାକୁ ଟାଙ୍କି ମଧ୍ୟରୁ ବାହାରକୁ ତୁରନ୍ତ ବାହାର କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
 ଗୋଟିଏ ସୁସ୍ଥ ସବଳ ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ ବେଟା ମାଛ ସର୍ବମୋଟ ୨୦୦ରୁ ୩୦୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାଏ ।
 ସଙ୍ଗମୀକୃତ ଅଣ୍ଡାଗୁଡ଼ିକୁ ୪୮ ଘଣ୍ଟାରୁ ୭୨ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଫୁଟିଥାଏ ଓ ସେଥିରୁ ଛୋଟଛୋଟ ଯାଆଁଳ ବାହାରିଥାଏ । ଏହି ସମୟରେ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛଟିକୁ ଟାଙ୍କି ମଧ୍ୟରୁ ବାହାର କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ନଚେତ୍ ବଡ଼ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛ ଛୋଟଛୋଟ ଯାଆଁଳମାନଙ୍କୁ ନିଜର ଖାଦ୍ୟ ହିସାବରେ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ ।
 ଛୋଟଛୋଟ ଯାଆଁଳମାନେ ୩ରୁ ୪ ଦିନ ପରେ କୃତ୍ରିମ ଖାଦ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପାଇଁ ସକ୍ଷମ ହୋଇଥାଆନ୍ତି ।
ସିଧାସଳଖ ଭାବେ ଛୁଆ ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ ମାଛମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନ ପ୍ରଣାଳୀ :
ଗଷ୍ଫି ପ୍ଲାଟିସ୍‌, ବ୍ଲାକ୍‌ମେଲି ଓ ସୋର୍ଡଟେଲ୍ ଜାତୀୟ ମାଈ ରଙ୍ଗୀନ ମାଛମାନେ ସାଧାରଣତଃ ସିଧାସଳଖ ଭାବେ ଛୁଆ ଦେଇଥାଆନ୍ତି । ଏହି ମାଈ ମାଛମାନଙ୍କର ପୃଷ୍ଠଭାଗରେ ଥିବା ପକ୍ଷଟି ବେଶ୍ ବଡ଼ ଓ ଚଉଡ଼ା ହେବା ସଂଗେସଂଗେ ଲାଞ୍ଜର ପକ୍ଷଟି ରୂପାନ୍ତରିତ ହୋଇ ପୁରୁଷ ଜନନେନ୍ଦ୍ରିୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଥାଏ, ଯାହାକୁ \”ଗୋନୋଯୋଡିୟମ୍‌\’ କୁହାଯାଏ । ମାତ୍ର ଅଣ୍ଡିରା ସୋର୍ଡଟେଲ୍ ଜାତୀୟ ରଙ୍ଗୀନ୍‌ହ ମାଛମାନଙ୍କର ପୁଚ୍ଛ ଭାଗର ପକ୍ଷରି ରୂକାନ୍ତରିତ (ଲାଞ୍ଜର ପକ୍ଷୀ) ହୋଇ ଏକ ଖଣ୍ଡା ଆକାର ଧାରଣ କରିଥାଏ ଏବଂ ଏହା ମଧ୍ୟ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛର ଜନନେନ୍ଦ୍ରିୟ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଉପରୋକ୍ତ ମାଛମାନଙ୍କର ଅଣ୍ଡା ଅନ୍ୟ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛମାନଙ୍କ ଅଣ୍ଡା ପରି ଶରୀର ବାହାରେ ସଙ୍ଗମୀକୃତ ହେବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ମାଈମାଛର ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ ସଙ୍ଗମୀକୃତ ହୋଇଥାଏ । ମାଈମାଛର ଶରୀର ମଧ୍ୟରେ ଅଣ୍ଡା ସଙ୍ଗମୀକୃତ ହେବା ପାଇଁ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛର ଗୋନୋପୋଡିୟମ୍ ହିଁ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ, ଯାହାର ମାଧ୍ୟମରେ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛକୁ କ୍ଷରିତ ଶୁକ୍ରରସ ମାଈମାଛର ପେଟ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଅଣ୍ଡା ପାଖରେ ପହଞ୍ôଚ ଅଣ୍ଡାକୁ ସଙ୍ଗମୀକୃତ କରାଇଥାଏ ।
ଏହି ଜାତୀୟ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଚମାନେ ବର୍ଷସାରା ଯାଆଁଳ ପ୍ରସବ କରିବା ସଂଗେସଂଗେ ଯେକୌଣସି ପ୍ରକାରର ପ୍ରାକୃତିକ ତଥା କୃତ୍ରିମ ଖାଦ୍ୟକୁ ନିଜର ଖାଦ୍ୟ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଆନ୍ତି ।
ପ୍ରଜନନ କ୍ରିୟା :
ଅଣ୍ଡିରା ଗପ୍‌ପି ଜାତୀୟ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛର ଆକାର ମାଈ ଗପ୍‌୍‌ପିଠାରୁ ଅନେକ ଛୋଟ । ମାଈ ଗପ୍‌ପିର ଆକାର ୫.୦ରୁ ୬.୦ ସେ.ମି. । ଆକୁୟାରିମ୍ ବା ସିମେଣ୍ଟ୍ ଟାଙ୍କି ଯେଉଁଠାରେ ଏହି ଜାତୀୟ ମାଈ ଓ ଅଣ୍ଡିରା ମାଛମାନଙ୍କୁ ପାଳନ କରାଯାଏ, ସେହିଠାରେ ହିଁ ମାଈ ମାଛମାନେ ଗର୍ଭବତୀ ହୋଇଥାଆନ୍ତି । ଗର୍ଭବତୀ ମାଈ ମାଛର ପେଟ ଫୁଲିଲା ପରି ଦିଶେ । ଏହି ମାଛମାନଙ୍କର ଗର୍ଭଧାରଣର ସମୟ ୨୦ରୁ ୪୦ ଦିନ । ୪୦ ଦିନ ପରେ ଗର୍ଭବତୀ ମାଈ ମାଛମାନେ ସିଧା ସଳଖ ଭାବରେ ଛୋଟଛୋଟ ଯାଆଁଳ ପ୍ରସବ କରିଥାଆନ୍ତି । ଟାଙ୍କି ମଧ୍ୟରେ ଛୋଟଛୋଟ ଯାଆଁଳ ଦେଖାଯିବା ମାତ୍ରେ ମାଈ ମାଛକୁ ଟାଙ୍କି ମଧ୍ୟରୁ ବାହାର କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ନଚେତ୍ ମାଈ ମାଛଟି ସମସ୍ତ ଛୋଟ ଯାଆଁଳମାନଙ୍କୁ ଖାଦ୍ୟରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ । ଗୋଟିଏ ପ୍ରାପ୍ତବୟସ୍କ ଓ ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ ମାଈ ଗପ୍‌ପି ମାଛ ଏକ ସଙ୍ଗରେ ୩୦ରୁ ୧୦୦ଟି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଛୋଟ ଯାଆଁଳ ଦେବାରେ ସମର୍ଥ ହୋଇଥାଏ ।
ମାଈ \”ପ୍ଲାଟି\’ ମାଛର ଆକାର ଅଣ୍ଡିରା ମାଛଠାରୁ ବଡ଼ । ଏହାର ସର୍ବାଧିକ ଆକାର ୪.୦ରୁ ୫.୦ ସେମି । ପ୍ଲାଟି ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛର ପ୍ରଜନନ ପ୍ରଣାଳୀ ଗପ୍‌ପି ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛର ପ୍ରଜନନ ପ୍ରଣାଳୀସହ ସମାନ । ମାଈ ପ୍ଲାଟି ମାଛର ଗର୍ଭଧାରଣର ସମୟ ୩୦-୪୨ ଦିନ । ଗୋଟିଏ ସୁସ୍ଥ, ସବଳ, ପ୍ରାପ୍ତବୟସ୍କ ଓ ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ ପ୍ଲାଟି ମାଛ ଏକ ସଙ୍ଗରେ ୧୦ରୁ ୧୦୦ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଛୋଟଛୋଟ ମାଛ ଯାଆଁଳ ପ୍ରସବ କରିଥାଏ ।
ଅଣ୍ଡିରା \”ସୋର୍ଡଟେଲ\’ ଓ \”ବ୍ଲାକ୍‌ମୋଲି\’ ରଙ୍ଗୀନ ମାଛର ଆକାର ୭.୦ରୁ ୮.୦ ସେ.ମି. ହୋଇଥିବା ବେଳେ ମାଈ ସୋର୍ଡଟେଲି ଓ ବ୍ଲାକ୍‌ମେଲିର ଆକାର ୧୦.୦ରୁ ୧୨.୦ ସେ.ମି. । ଏହି ମାଛର ପ୍ରଜନନ ପ୍ରଣାଳୀ ଗପ୍‌ପି ଓ ପ୍ଲାଟିର ପ୍ରଜନନ ପ୍ରଣାଳୀ ସହ ସମାନ । ଏମାନଙ୍କର ଗର୍ଭଧାରଣ ସମୟ ୨୮ରୁ ୪୨ ଦିନ । ଗୋଟିଏ ପ୍ରାପ୍ତବୟସ୍କ, ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ ସୋର୍ଡଟେଲ ଓ ବ୍ଲାକ୍‌ମେଲି ରଙ୍ଗୀନ ମାଛ ଥରକୁ ଏକ ସଙ୍ଗରେ ଯଥାକ୍ରମେ ୨୦ରୁ ୧୦୦ ଓ ୩୦ରୁ ୭୦ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଛୋଟଛୋଟ ମାଛ ଯାଆଁଳ ପ୍ରସବ କରିଥାଆନ୍ତି ।
ସିଧା ସଳଖ ଭାବରେ ଛୁଆ ଦେଉଥିବା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଈ ମାଛମାନଙ୍କର ପ୍ରକୃତି ହେଲା ସେମାନେ ଜନ୍ମ ଦେଇଥିବା ନିଜର ଛୋଟଛୋଟ ଯାଆଁଳକୁ ନିଜେ ଖାଦ୍ୟ ରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିଦିଅନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହି ଅସୁବିଧାକୁ ଦୂରୀଭୂତ କରିବା ଲାଗି ପ୍ରଜନନ ସମୟରେ ପ୍ରଜନନ ଟାଙ୍କି ବା ଆକୁୟାରିୟମ୍ ଭିତରେ ଘଞ୍ଚ ପରିମାଣରେ ବୁଡ଼ାଦଳ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଫଳତଃ ଏହା ସଦ୍ୟ ପ୍ରସବିତ ହୋଇଥିବା ଛୋଟ ଯାଆଁଳମାନଙ୍କୁ ଲୁଚିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଏହାଦ୍ୱାରା ବଡ଼ ମାଈମାଛ, ଛୋଟ ଯାଆଁଳମାନଙ୍କୁ ଖାଇ ପାରିନଥାନ୍ତି । ଛୋଟ ଯାଆଁଳମାନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବାର ଆଉ ଗୋଟିଏ ଉପାୟ ହେଲା, ଗର୍ଭବତୀ ମାଈ ମାଛକୁ ଛୋଟ କଣାଥିବା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ବ୍ୟାଗ୍ ବା ମଶାରୀ ବ୍ୟାଗ୍ ମଧ୍ୟରେ ରଖି ପ୍ରଜନନ ଟାଙ୍କି ମଧ୍ୟରେ ଟାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଏ । ଫଳରେ ଛୋଟ ଯାଆଁଳ ପ୍ରସବ ହେବାମାତ୍ରେ ସେମାନେ ଛୋଟ କଣାଦେଇ ପ୍ରଜନନ ଟାଙ୍କିର ଜଳ ମଧ୍ୟକୁ ଚାଲିଆସିଥାନ୍ତି, ଯାହାଦ୍ୱାରା କି ବଡ଼ ମାଈମାଛ ଛୋଟ ଯାଆଁଳମାନଙ୍କୁ ଖାଦ୍ୟରୂପେ ବ୍ୟବହାର କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ ।
ମାଛଚାଷ ମଧ୍ୟରେ ରଙ୍ଗୀନ ମାଛଚାଷର ଗୁରୁତ୍ୱ ଅଧିକ, କାରଣ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛମାନଙ୍କର ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଓ ଘରୋଇ ବଜାରମାନଙ୍କରେ ପ୍ରବଳ ଚାହିଦା ରହିଛି । ଏହାଛଡ଼ା ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନ ନିମିତ୍ତ କୌଣସି କାରିଗରୀ କୌଶଳ ବା ଜଟିଳ ଯନ୍ତ୍ରପାତିର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । ମାତ୍ର ଚାଷୀଭାଇମାନେ ଯଦି ଏହି ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛମାନଙ୍କର ପ୍ରଜନନକୁ ଅର୍ଥ ଉପାର୍ଜନ ନିମିତ୍ତ ଏକ ବ୍ୟବସାୟିକ ପନ୍ଥା ଆକାରରେ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଚାହାନ୍ତି ତେବେ ସେମାନେ ଏହି ପନ୍ଥା ଆରମ୍ଭ କରିବା ପୂର୍ବରୁ କିଛିଟା ବୈଷୟିକ କୌଶଳପୂର୍ଣ୍ଣ ତାଲିମ ଓ ଚାଷୀସ୍ତରୀୟ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରଦର୍ଶନ କୌଣସି ଏକ ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବା ରାଜ୍ୟ ସରକାର ବା କୃଷି ଓ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ସଂସ୍ଥାରୁ ନେବା ନିହାତି ଜରୁରୀ । ଶିକ୍ଷିତ ବେକାର ଯୁବକ/ଯୁବତୀମାନେ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛର ପ୍ରଜନନ ଓ ପାଳନକୁ ଏକ ନିଶ୍ଚିତ କର୍ମପନ୍ଥାରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରିପାରିବେ, ଏଥିରେ କୌଣସି ସନ୍ଦେହ ନାହିଁ ।
ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ପ୍ରଜନନ ଓ ପାଳନର ଅର୍ଥନୈତିକ ଦୃଷ୍ଟିକୋଣ
ଆୟତନ – ୧୫୦ ବର୍ଗମିଟର ।
(କ) ଉନ୍ନୟନ ଖର୍ଚ୍ଚ –
୧ା ଶସ୍ତା ନଡ଼ାଛପର ଦାଣ୍ଡି ଚାଳଘର ଟ. ୧୫,୦୦୦.୦୦
୨ା ପ୍ରଜନନ ନିମିତ୍ତ ଛୋଟଛୋଟ ସିମେଣ୍ଟ ୧୦ରୁ
(୩.୦\’ ୍‍ ୧.୫\’ ୍‍ ୧.୫\’) ପାଖାପାଖି ୧୦ରୁ
୧୫ଟି, ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ୩୦୦/- ହିସାବରେ ଟ. ୪,୫୦୦.୦୦
୩ । ପ୍ରଜନନ ପାଇଁ ୫ଟି କାଚର ଆକୁୟାରିୟମ୍‌
(୨.୫\’ ୍‍ ୧.୫\’ ୍‍ ୧.୦\’) ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ
ଟ. ୮୦୦/- ହିସାବରେ ଟ. ୪,୦୦୦.୦୦
୪ । ୦.୫ ଏଚ୍‌.ପି.ର ଏୟାର ବ୍ଲୋୟର୍‌ ଟ. ୫,୦୦୦.୦୦
୫ । ମଧୁର ଜଳର ଉତ୍ସ ଟ. ୫,୦୦୦.୦୦
୬ । ପାଣି ଭର୍ତ୍ତି କରି ରଖିବା ପାଇଁ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଡ୍ରମ୍‌ ଟ. ୫,୦୦୦.୦୦
୭ । ଅମ୍ଳଜାନ ସିଲିଣ୍ଡର ଓ ଏହାର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉପକରଣ ଟ. ୫,୫୦୦.୦୦
୮ । ୦.୫ ଏଚ୍‌.ପି.ର ବୈଦ୍ୟୁତିକ ପାଣିପମ୍ପ୍‌ ଟ. ୫୦୦.୦୦
୯ । ୫ଟି କାଚ ଆକୁୟାରିୟମ୍ ପାଇଁ ଉତ୍ତାପ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଯନ୍ତ୍ର,
ପ୍ରତ୍ୟେକକୁ ଟ. ୨୫୦/- ହିସାବରେ ଟ. ୧,୨୫୦.୦୦
୧୦ । ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଉପକରଣ ଓ ସରଞ୍ଜାମ ଟ. ୩,୫୫୦.୦୦
୧୧ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନାଗାର ସରଞ୍ଜାମ ଟ. ୨,୦୦୦.୦୦
୧୨ । ଛୋଟ ଜାଲ ଓ ଛୋଟ ହାତ ଜାଲ ଟ. ୧,୫୦୦.୦୦
୧୩ । ମୂଲିଆ ବାବଦକୁ ଖର୍ଚ୍ଚ ଟ. ୧୨,୦୦୦.୦୦
୧୪ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖର୍ଚ୍ଚ ଟ. ୫,୦୦୦.୦୦
ମୋଟ ଟ. ୭୪,୩୦୦.୦୦
(ଖ) ପୌନଃପୁନିକ ଖର୍ଚ୍ଚ :
୧ । ୨୦୦ ଯୋଡ଼ା ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛର ମୂଲ୍ୟ ଟ. ୧୦,୦୦୦.୦୦
୨ । ବୟସ୍କ ମାଛ ଓ ଯାଆଁଳମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଜୀବନ୍ତ ଓ
କୃତ୍ରିମ ଖାଦଁ ଟ. ୧୦,୦୦୦.୦୦
୩ । ଔଷଧପତ୍ର ଟ. ୨,୫୦୦.୦୦
୪ । ଆନୁସଙ୍ଗିକ ଜରୁରୀକାଳୀନ ଖର୍ଚ୍ଚ ଟ. ୨,୫୦୦.୦୦
୫ । ପୌନଃପୁନିକ ଖର୍ଚ୍ଚର ସୁଧହାର ଶତକଡ଼ା ୧୬ ଭାଗ
ହିସାବରେ ବର୍ଷକୁ ଟ. ୪,୦୦୦.୦୦
୬ । ମୂଳପୁଞ୍ଜି ସୁଧହାର ଶତକଡ଼ା ୧୬ ଭାଗ ହିସାବରେ ବର୍ଷକୁ ଟ. ୧୨,୦୦୦.୦୦
ମୋଟ ଟ. ୪୧,୦୦୦.୦୦
ସର୍ବମୋଟ ଆୟ :
(କ) ବ୍ୟବସାୟିକ ଭିତ୍ତିରେ ୨୦୦ ଯୋଡ଼ା ପ୍ରଜନନକ୍ଷମ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛରୁ ହାରାହାରି ବର୍ଷକୁ ୧,୫୦,୦୦୦ ଛୋଟ ଯାଆଁଳ ଉତ୍ପାଦନ କରିହେବ । ୧୦୦ ଛୋଟ ଯାଆଁଳର ମୂଲ୍ୟ ଟ. ୬୦/- ହିସାବରେ ବିକ୍ରୟ କରାଗଲେ ମୋଟ ଆୟ ହେବ ଟ. ୯୦,୦୦୦.୦୦
(ଖ) ପୌନଃପୁନିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ଟ. ୪୧,୦୦୦.୦୦
(ଗ) ବାର୍ଷିକ ଲାଭ ଟ. ୪୯,୦୦୦.୦୦
ବି.ଦ୍ର. : (୧) ବାର୍ଷିକ ଲାଭର ପରିମାଣ ଚାଷୀ କେଉଁ ପ୍ରକାରର ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛର ପ୍ରଜନନ ଓ ଯାଆଁଳ ପାଳନ କରୁଛନ୍ତି, ତାହାରି ଉପରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ନିର୍ଭର କରେ ।
(୨) ପୌନଃପୁନିକ ଖର୍ଚ୍ଚ ବିଭିନ୍ନ ଜାତୀୟ ରଙ୍ଗୀନ୍ ମାଛ ଉପରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଅଟେ ।