ମାଛ ଚାଷରେ ଖାଦ୍ୟ ପରିଚାଳନା

ସାଧାରଣତଃ ମାଛ ଚାଷୀମାନେ ପୋଖରୀରେ ମାଛ ଯାଆଁଳ ଛାଡ଼ିବା ପରଠାରୁ ମାଛ ଧରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଷ କାଳର ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅବଧି ଭିତରେ ମାଛ ଖାଇବା ନିମିତ୍ତ କୌଣସି ଖାଦ୍ୟ ପରିବେଷଣ କରୁନାହାନ୍ତି ଓ ଯେଉଁ ଚାଷୀମାନେ କୃତ୍ରିମ ଖାଦ୍ୟ ପୋଖରୀରେ ଦେଉଛନ୍ତି ସେମାନେ ସଠିକ୍ ପରିମାଣରେ ସଠିକ୍ ସମୟରେ ପୋଖରୀର ସଠିକ୍ ସ୍ଥାନରେ, ସଠିକ୍ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଦେଉନାହାଁନ୍ତି । ଫଳରେ ମାଛମାନେ ଠିକ୍ ରୂପେ ବଢ଼ି ପାରୁନାହାନ୍ତି ଓ ଉତ୍ପାଦନ ଅତ୍ୟନ୍ତ କମ୍ ହେଉଛି । ଏଣୁ ମାଛ ଚାଷରେ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇବାକୁ ହେଲେ ମାଛଚାଷୀମାନେ ପୋଖରୀରେ କିପରି ପ୍ରାକୃତିକ ଖାଦ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇପାରିବ ସେ ଦିଗରେ ଯତ୍ନବାନ୍ ହେବା ସହିତ କେଉଁ କୃତ୍ରିମ ଖାଦ୍ୟ କେତେ ପରିମାଣରେ ପୋଖରୀରେ କେଉଁ ସ୍ଥାନରେ, କେତେବେଳେ, କିଭଳି ପ୍ରୟୋଗ କରିବେ ଏ ବିଷୟରେ ବିଶେଷ ଭାବେ ଜାଣିବା ଦରକର । ଲାଭଜନକ, ସନ୍ତୁଳିତ ଓ ବିଜ୍ଞାନସମ୍ମତ ମାଛଚାଷ କରିବା ପାଇଁ ପୋଖରୀରେ ଖାଦ୍ୟ ପରିଚାଳନା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅପରିହାର୍ଯ୍ୟ । ଖାଦ୍ୟ ମାଛଚାଷର ପ୍ରଧାନ ଅଙ୍ଗ ଓ ଏହା ମୋଟ ଖର୍ଚ୍ଚର ୪୦-୬୦ ଭାଗ ବହନ କରିଥାଏ ।
ବିଭିନ୍ନ ଜୈବ ଓ ରାସାୟନିକ ସାର ଦ୍ୱାରା ସୃଷ୍ଟି ହେଉଥିବା ପ୍ରାକୃତିକ ଖାଦ୍ୟ ସଘନ ମାଛ ଚାଷ ନିମିତ୍ତ ସମସ୍ତ ମାଛମାନଙ୍କୁ ଯଥେଷ୍ଟ ନ ହୋଇଥିବାରୁ ଚାଷୀଭାଇମନେ ମାଛ ଚାଷକୁ ସଫଳ ଓ ଅଧିକ ଲାଭଜନକ କରିବାକୁ ହେଲେ ପୋଖରୀରେ ଅତିରିକ୍ତ । କୃତ୍ରିମ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରୟୋଗ ଓ ତତ୍ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ବୈଷୟିକ ଜ୍ଞାନ ହାସଲ କରିବା ପାଇଁ ପଡ଼ିବ ।
ଖାଦ୍ୟ ଦୁଇ ପ୍ରକାରର – (୧) ପ୍ରାକୃତିକ ଖାଦ୍ୟ (୨) କୃତ୍ରିମ ଖାଦ୍ୟ ।
ପାରମ୍ପରିକ ରୀତିରେ ଯେଉଁ ମାଛ ଚାଷ କରାଯାଏ । ସେଥିରେ ପ୍ରାକୃତିକ ଖାଦ୍ୟର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ପ୍ରାକୃତିକ ଖାଦ୍ୟ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଜୈବସାର ଓ ରାସାୟନିକ ସାର ପ୍ରୟୋଗ ଦ୍ୱାରା ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ଏଣୁ ପାଣିର ଗୁଣାତ୍ମକ ମାନ ବୃଦ୍ଧି ଉପରେ ବିଶେଷ ଧ୍ୟାନ ଦେବାକୁ ହେବ ।
ଖାଦ୍ୟ ନିରୂପଣ କରିବାର କେତୋଟି ଦିଗ :
୧. କେଉଁ ପ୍ରକାରର ମାଛ – ତୃଣଭୋଜୀ, ମାଂସାଶୀ ଓ ଉଭୟ ।
୨. ମାଛର ଆକାର – ଫ୍ରାଇ, ଫିଙ୍ଗରଲିଙ୍ଗ୍‌, ପ୍ରାପ୍ତ ବୟସ୍କ ଓ ମା\’ ମାଛ ।
୩. ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ – ନିରୋଗୀ ନା ରୋଗୀ ।
୪. ଚାଷ ପଦ୍ଧତି – ପାରମ୍ପରିକ ରୀତି, ଆଧୁନିକ ରୀତି ।
୫. ଖାଦ୍ୟସ୍ତର (ୠରରୟସଦ୍ଭଶ ଖବଚ୍ଚରକ୍ସଗ୍ଦ) : ଉପରସ୍ତର – ଭାକୁର, ସିଲଭର କାର୍ପ, ମଧ୍ୟସ୍ତର – ରୋହୀ, ଗ୍ରାସ୍‌କର୍ପ, ନିମ୍ନସ୍ତର – ମିଳିକାଳୀ, ବିଲାତି ରୋହୀ, ଚିଙ୍ଗୁଡ଼ି ।
୬. ମାଛର ଘନତ୍ୱ : ଏକର ପ୍ରତି ଜାଆଁଳ ପଡ଼ିବାର ହାର ।
୭. ପରିବେଶ ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ ।
ଖାଦ୍ୟ ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ କେତେକ ମୌଳିକ ଉପାଦାନ :
୧. ଚିନାବାଦାମ ଅଏଲ୍ କେକ୍‌, ସୂର୍ଯ୍ୟମୁଖୀ ଅଏଲ୍ କେକ୍‌, ସୋରିଷ ଅଏଲ୍‌, କେକ୍‌, ସୋୟାବିନ୍ ଅଏଲ୍ କେକ୍ ଇତ୍ୟାଦି ।
୨. ରାଇସ୍ ପଲିସ୍‌, ଚାଉଳ କୁଣ୍ଡା, ଡିଓ.ଆର୍‌.ବି. (ଊଙଜଈ) ଗହମ କୁଣ୍ଡା, ମକାଗୁଣ୍ଡ ଇତ୍ୟାଦି ।
୩. ମାଛଗୁଣ୍ଡ, ଶାମୁକା ଗୁଣ୍ଡ, ଚିଙ୍ଗୁଡ଼ି, କଙ୍କଡ଼ା ଗୁଣ୍ଡ ଇତ୍ୟାଦି ।
ଖାଦ୍ୟହାର :
ପ୍ରାଥମିକ ଅବସ୍ଥାରେ ଏହା ସମୁଦାୟ ମାଛ ଓଜନର ୫% ଓ କ୍ରମଶଃ ମାଛର ଶାରୀରିକ ଅଭିବୃଦ୍ଧି ସାଙ୍‌ଗକୁ ଏହା କମି କମି ୨ – ୧% ହେବା ଦରକାର ।
ଖାଦ୍ୟ ପରିମାଣ :
ଖାଦ୍ୟ = ମୋଟ ମାଛ ସଂଖ୍ୟା ୍‍ ହାରାହାରି ଓଜନ ୍‍ ଖାଦ୍ୟ ହାର (%)
ଉଦାହରଣ :
ଯଦି ଏକ ଏକର ପୋଖରୀରେ ୪,୦୦୦ ଫିଙ୍ଗର୍‌ଲିଙ୍ଗ୍ ଛଡ଼ାଯାଇଛି ଓ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ୭୫ ଭାଗ ବଞ୍ôଚଥାନ୍ତି ତେବେ ସମୁଦାୟ ଜୀବନ୍ତ ମାଛ ସଂଖ୍ୟା ୩,୦୦୦ । ପ୍ରତି ମାଛର ଓଜନ ଯତି ୧୦ ଗ୍ରାମ ହୋଇଥାଏ ଓ ଏହାର ଖାଦ୍ୟହାର ୫ ପ୍ରତିଶତ ହେବା ଉଚିତ । ଏହାକୁ ନେଇ ଆମେ ଖାଦ୍ୟ ପରିମାଣ ନିର୍ଣ୍ଣୟ କରିପାରିବା । ଯଥା –
ଖାଦ୍ୟ ପରିମାଣ = ୩୦୦୦ ୍‍ ୧୦ ୍‍ ୫ ଗ୍ରାମ୍ = ୧୫୦୦ ଗ୍ରାମ୍‌
୧୦୦
ଅର୍ଥାତ୍ ୧.୫ କି.ଗ୍ରା. ପ୍ରତିଦିନ ।
ଖାଦ୍ୟ ପରିଚାଳନା :
ମାଛ ଯାଆଁଳକୁ ପୋଖରୀରେ ଛାଡ଼ିବା ପରଦିନଠାରୁ ପ୍ରତିଦିନ ମାଛକୁ ଅତିରିକ୍ତ କୃତ୍ରିମ ଖାଦ୍ୟ ଦେବା ଜରୁରୀ । ଖାଦ୍ୟ ଭାବରେ ପ୍ରତିଦିନ ଆବଶ୍ୟକ ଖାଦ୍ୟ (୫୦ ପ୍ରତିଶତ ଅଏଲ୍ କେକ୍ ଓ ୫୦ ପ୍ରତିଶତ ଚାଉଳ କୁଣ୍ଡା କିମ୍ବା ମକାଗୁଣ୍ଡ କିମ୍ବା ଗହମ କୁଣ୍ଡା କିମ୍ବା ଡଇଓଆଣ୍‌ବି ଇତ୍ୟାଦି)କ ଭଲ ଭାବରେ ମିଶାଇ ଛୋଟଛୋଟ ବଲ୍ ଆକୃତିର କରିବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ପଲା ବା ଟ୍ରେ ବା ଛିଦ୍ରଯୁକ୍ତ ସରୁ ଜରି ଅଖା ମଧ୍ୟରେ ରଖି ଏହାକୁ ପୋଖରୀ କୂଳଠାରୁ ୫ ମିଟର ଦୂରରେ ଅଧାପାଣିରେ ଶିକା ଭଳି ଝୁଲେଇଦେବା ଦରକାର । ତେବେ ଏହି ସ୍ଥାନ ଯଦି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଅଗଭୀର ଅଥବା ଲୋକମାନଙ୍କ ଦ୍ୱାରା ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥା, ତେବେ ସ୍ଥାନ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି ଖାଦ୍ୟ ମଣ୍ଡଳ (ୠରରୟସଦ୍ଭଶ ତକ୍ଟଦ୍ଭର) ରେ ଅବସଥିତ ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନ ଚୟନ କରିବା ଉଚିତ । ଖାଦ୍ୟ ଦେବାର ୨–୩ ଘଣ୍ଟା ପରେ ପରିବେଷିତ ଖାଦ୍ୟ ସରିଛି କି ନାହିଁ ତାହା ନିରୀକ୍ଷଣ କରିବାକୁ ହେବ ଓ ଖାଦ୍ୟର ବିନିଯୋଗ ହାର ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି ଖାଦ୍ୟର ପରିମାଣ କ୍ରମଶଃ ବୃଦ୍ଧି କରିବାକୁ ହେବ । ଏହି ଖାଦ୍ୟକୁ ପୋଖରୀର ଦୁଇଟି ସ୍ଥାନରେ ଦେବାକୁ ହାଇଥାଏ । ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ଖାଦ୍ୟକୁ ଗୋଟିଏ ବେଳା ନ ଦେଇ ସେହି ଖାଦ୍ୟକୁ ୨ ଭାଗ କରି (୪୦% + ୬୦%), ସାନ ଭାଗଟିକୁ ସକାଳବେଳା ଓ ବଡ଼ ଭାଗଟିକୁ ଉପରବେଳା ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସମୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ମାଛର ଖାଦ୍ୟ ନିମିତ୍ତ ପରିବେଷଣ କରିବା ଉଚିତ୍ । ଖାଦ୍ୟ ଦେବାର ୨–୩ ଘଣ୍ଟା ପରେ ତାର ବିନିଯୋଗ ନିରୀକ୍ଷଣ କରି ଖାଦ୍ୟ ପରିମଣକୁ କ୍ରମଶଃ ବଢ଼ାଇବା ଦରକାର । ତେବେ ଶୀତଦିନେ ସାଧାରଣତଃ ମାଛର ଏକ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିସ୍ଥିତି ହେଲେ ଜୀବନ ଅତିବାହିତ କରୁଥିବାର ଖାଦ୍ୟର ପରିମାଣକୁ ମାଛର ବିନିଯୋଗ କ୍ଷମତାହ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରି କମାଇବା ଜରୁରୀ । ତେବେ ଦିଆଯାଉଥିବା ଖାଦ୍ୟରେ କି.ଗ୍ରା. ପ୍ରତି ୨ ଗ୍ରାମ ହିସାବରେ ଖଣିଜସାର (ଯାହାକି ମିନାଲ ଫୋର୍ଟେ, କୋନସିମିନ୍ ଫୋର୍ଟେ, ଏଗ୍ରିମିନ୍ ଫୋର୍ଟେ ପ୍ରଭୃତି ନାମରେ ବଜାରରେ ଉପଲବ୍ଧ) ଗୋଳାଇ ଖାଇବାକୁ ଦେବା ବିଧେୟ । ଖାଦ୍ୟ ରୂପାନ୍ତର ହାର (ଏଫ୍‌.ସି.ଆର୍‌)କୁ ୧-୨ ମଧ୍ୟ ରଖିବା ଉଚିତ ଅର୍ଥ । ୧-୨ କି.ଗ୍ରା. ଖାଦ୍ୟ ବିନିମୟରେ ୧ କି.ଗ୍ରା. ମାଛର ଶାରୀରିକ ଓଜନ ବୃଦ୍ଧି ଘଟାଇବାକୁ ହୋଇଥାଏ ।
ତେବେ ଗ୍ରାସକାର୍ପ ପାଇଁ ବିଶେଷ ଯତ୍ନ ନେବାକୁ ହୋଇଥାଏ । ବିଭିନ୍ନ ଦଳ ବିଶେଷ କରି ଚିଙ୍ଗୁଡ଼ିଆ ଦଳକୁ କାଟି ଭେଳା ସାହାଯ୍ୟରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ସ୍ଥାନରେ ପରିବେଷଣ କଲେ ସୁଫଳ ମିଳିଥାଏ । ଏହାଛଡ଼ା ଚାଷୀ ଦୃଷ୍ଟି ଦେବା ଦରକାର ଯେ ଆଗରୁ ଖାଇ ଦେଉଥିବା ଖାଦ୍ୟ ପରିମାଣ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦିନମାନଙ୍କରେ ବଳିଗଲେ ମାଛ ଚୋରୀ ହୋଇଯିବାର ଆଶଙ୍କା ସାଙ୍ଗକୁ ମାଛକୁ ରୋଗ ଆକ୍ରମଣ ହୋଇଥିବର ସମ୍ଭାବନା ଥାଏ । ଏଭଳି ପରିସ୍ଥିତିରେ ପୋଖରୀରେ ଜାଲ ପକାଇ ମାଛର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ତଥା ମାଛର ଘନତ୍ୱ ଅନୁଧ୍ୟାନ କରିବା କଥା । ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ମତ୍ସ୍ୟ ବିଶେଷଜ୍ଞଙ୍କ ପରାମର୍ଶ ନେଇ ଉପଯୁକ୍ତ ପଦକ୍ଷେପ ନେବା ଜରୁରୀ ।