ଓଡିଶା ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ର ମହୁରୀ ମେଳି

ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ରୋହର ଦାବାନଳ ଟିକିଏ ଦୁର୍ବଳ ହୋଇ ଆସିଲା ବେଳକୁ ମହୁରୀ ରାଜ୍ୟରେ ବିଦ୍ରାହର ତୂର୍ଯ୍ୟନାଦ ଶୁଭିଲା । ପୂର୍ବରୁ ଘୁମୁସର ରାଜ୍ୟର ବିଧବା ରାଣୀ ବିଷ୍ଣୁପ୍ରିୟା ଦେବୀଙ୍କ ସହିତ ଇଂରେଜଙ୍କର ଚୁକ୍ତି ହୋଇଥିଲା ବାର୍ଷିକ ଷାଠିଏ ହଜାର ଟଙ୍କାର ଖଜଣା ଦେବେ । ୧୮୧୦ ଖ୍ରୀ: ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଣୀ ନିୟମିତ ଖଜଣା ଦେଇ ଆସୁଥିଲେ; କିନ୍ତୁ ଅର୍ଥାଭାବ କାରଣରୁ ୧୮୧୧ ଖ୍ରୀ: ଠାରୁ ୧୮୨୦ ଖ୍ରୀ: ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନଅ ର୍ବର ସରକାରୀ ଖଜଣା ଦେଇ ପାରିଲେ ନାହିଁ । ତେଣୁ ଫିରିଙ୍ଗୀମ।।ନ ମହୁରୀ ରାଜ୍ୟକୁ ନିଲାମ କରିଦେଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ନଅ ବର୍ଷର ବକେୟା ପ୍ରାପ୍ୟ ରାଣୀ ବିଷ୍ଣୁପ୍ରିୟା ଦେବୀ ତାଙ୍କର ଜଣେ ବିଶ୍ୱସ୍ତ କର୍ମଚାରୀ ବାନ୍ଦର ଚେଲମେୟା ଚେଟ୍ଟିଙ୍କ ହାତରେ ପଠାଇଲେ । ବାନ୍ଦର ଚେଲମେୟା ଚେଟ୍ଟି ଏହି ଅର୍ଥକୁ ଫିରିଙ୍ଗୀ ଶାସକଙ୍କୁ ନ ଦେଇ ବାଟମାରଣା କରିଦେଲା । ସରକାର ମହୁରୀ ରାଜ୍ୟ ନିଲାମ କଲାବେଳେ, ମହୁରୀ ରାଜ୍ୟକୁ ନିଜେ ନିଲାମ ଧରିଲା ବାନ୍ଦର ଚେଲମେୟା ଚେଟ୍ଟି । ଏଇଥିରୁ ଆରମ୍ଭ ହେଲା ମହୁରୀ ରାଜ୍ୟରେ ବିଦ୍ରୋହ । ପ୍ରଭୁଭକ୍ତ ଚାକର ଦୁଇଜଣ ଏହାର ନେତୃତ୍ୱ ନେଲେ । ସେମାନେ ହେଲେ ବିପ୍ଳବୀ ବୀରବର ମାର୍ଥା ଓ ସୁରସିଂହ ମାର୍ଥା । ମହୁରୀ ରାଜ୍ୟର ସବୁ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଦ୍ରୋହର ପଦଧ୍ୱନି ଶୁଣାଗଲା । ବାନ୍ଦର ଚେଲମେୟା ଚେଟ୍ଟିର ସାନପୁଅ ଭେଙ୍କଟ କୃଷ୍ଣମ୍‌ଙ୍କୁ ଦିନ ଦି\’ପ୍ରହରେ ରାସ୍ତା ଉପରେ ଦି\’ଗଡ଼ କରି ହାଣିଦେଲେ ବୀରବର ମାର୍ଥା ଓ ସୁରସିଂହ ମାର୍ଥା । ଫିରିଙ୍ଗୀ ତରଫରୁ ଖୁର୍ସିଦ ଲାଲ ଓ ଥେକର ମହୁରୀ ବିଦ୍ରୋହ ଦମନ ଲାଗି ଦଳବଳ ସହ ମହୁରୀରେ ପହଞ୍ôଚଲେ । ୧୮୨୦ ଖ୍ରୀ: ନଭେମ୍ବର ୫ ତାରିଖରେ ସୁରସିଂହ ଖୁର୍ସିଦ୍‌୍ ଲାଲକୁ ହତ୍ୟାକଲେ । ଏହି ଘଟଣାରେ ବିଚଳିତ ହୋଇ ପଡ଼ିଲେ ଫିରିଙ୍ଗୀ ଶାସକ । ଏ ଦୁଇ ବିଦ୍ରୋହୀଙ୍କୁ ଧରିବା ପାଇଁ ଆପ୍ରାଣ ଉଦ୍ୟମ କଲେ; କିନ୍ତୁ ଧରିପାରିଲେ ନାହିଁ; ମାତ୍ର ପରେ ବୀରବର ମାର୍ଥା ଓ ସୁରସିଂହ ମାର୍ଥା ଫିରିଙ୍ଗୀ ହାତରେ ଧରାପଡ଼ି ଫାଶି ପାଇଲେ ।