ବହୁ ପୁରାତନ କାଳରୁ ମହୁର ବ୍ୟବହାର ଜଣାଯାଇଛି । ଆମର ଅନେକ ପ୍ରାଚୀନ ଶାସ୍ତ୍ରରେ ମହୁ ଏବଂ ମହୁମାଛୀ ବିଷୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି । ସ୍ପେନ୍ରୁ ମିଳିଥିବା ଏକ ଶିଳାଚିତ୍ରରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ପ୍ରାୟ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୭୦୦୦ ମସିହାରେ ମହୁଫେଣାରୁ ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଉଥିଲା । ଭାରତରେ ୧୮୮୨ ମସିହାଠାରୁ ବାକ୍ସରେ ମହୁଚାଷ ପାଇଁ ଉଦ୍ୟମ ଆରମ୍ଭ ହେଲା । ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ୧୯୩୬ ମସିହାରେ ମହୁଚାଷ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିବା କଥା ଜଣାଯାଇଛି ।
ଆମ ରାଜ୍ୟର ପ୍ରାୟ ସବୁ ଅଞ୍ଚଳର ମହୁଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ । ମହୁମାଛି ବିଭିନ୍ନ ଫୁଲର ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାନ୍ତି । ସୋରିଷ, ଅଳସୀ, ସୂର୍ଯ୍ୟମୁଖୀ, ଗୋଲାପ, ସେବତୀ, କୃଷ୍ଣଚୂଡ଼ା, ଗେଣ୍ଡୁ, ଶାଗୁଆନ୍ ଇଉକାଲିପଟାସ୍, କାଜୁବାଦାମ, ଆମ୍ବ, କରଞ୍ଜ ଆଦି ଅନେକ ଗଛରୁ ମହୁମାଛି ମକରନ୍ଦ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି । ବର୍ଷର ୮-୯ ମାସ ମହୁମାଛି ପାଇଁ ଖାଦ୍ୟ ମିଳୁଥିଲେ କୌଣସି ଏକ ସ୍ଥାନରେ ମହୁଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ ।
ଅତ୍ୟଧିକ ଶୀତ ପଡ଼ୁଥିଲେ ବା ଗରମ ହେଉଥଲେ ମହୁମାଛି ଭଲ ବଢ଼ନ୍ତି ନାହିଁ । ବାୟୁ ମଣ୍ଡଳର ଉତ୍ତାପ ୩୩ରୁ ୩୬ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିଅସ୍ ମଧ୍ୟରେ ରହିଲେ ମହୁ ଫେଣା ତିଆରି ଓ ପୋକର ଲାଳନପାଳନ ଠିକ୍ ଭାବେ ହୋଇଥାଏ । ରାଣୀ ମାଛି ପ୍ରାୟ ୩୩-୩୪ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲିସିୟସ୍ ଉତ୍ତାପରେ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାଏ । ଚଉତିରଶି ଡିଗ୍ରୀ ସେଲିଅସ୍ରୁ ଅଧିକ ଉତ୍ତାପ ହେଲେ ମାଛିମାନେ ବାକ୍ସର ମୁହଁକୁ ଆସନ୍ତି । ସେମାନେ ଡେଣା ହଲାଇ ଓ ଜଳବୁନ୍ଦା ସାହାଯ୍ୟରେ ଶାବକ ଥିବା ଫେଣାର ଉତ୍ତାପ ହ୍ରାସ କରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ଉତ୍ତାପ କମିଗଲେ କର୍ମୀମାଛି ରୁଣ୍ଡ ହୋଇ ରହନ୍ତି । ସେମାନେ ଫେଣାକୁ ଉଷୁମ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ରାଣୀ ମାଛି ସଙ୍ଗମ କରିପାରେ ନାହିଁ ।
ମହୁ ଉତ୍ପାଦନ ପାଇଁ ମହୁମାଛି ପାଳନ କରାଯାଏ । ପ୍ରାକୃତିକ ଉପାୟରେ ମଧ୍ୟ ମହୁ ମିଳିଥାଏ । ମହୁ ଏକ ଅତି ଉପାଦେୟ ଖାଦ୍ୟ । ଏହାର ଅନେକ ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ରହିଛି । ମହୁ ସେବନ ଦ୍ୱାରା ସର୍ଦ୍ଦି, ଥଣ୍ଡା ଭଲ ହୋଇଥାଏ । ପେଟ ରୋଗ ଭଲ କରିବାକୁ ପାଇଁ ଏହାକୁ ଖିଆଯାଇଥାଏ । ଆୟୁର୍ବେଦ ପଦ୍ଧତିରେ ଔଷଧ ପ୍ରସ୍ତୁତି ମହୁ ଦରକାର ହୋଇଥାଏ ।
ସାଧାରଣତଃ ମହୁରେ ଶତକଡ଼ା ୩୮ ଭାଗ ଫୁକ୍ଟୋଜ, ୩୭ ଭାଗ ଗ୍ଲୁକୋଜ୍, ୨୦ ଭାଗ ଜଳୀୟ ଅଂଶ, ୨ ଭାଗ ସୁକ୍ରୋଜ, ୦.୫ ଭାଗ ଖଣିଜ ଲବର ଏବଂ ୦.୨୫ ଭାଗ ପୁଷ୍ଟିସାର ରହିଥାଏ । ଏହାଛଡ଼ା ସ୍ୱଚ୍ଛ ମାତ୍ରାରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପଦାର୍ଥ ମଧ୍ୟ ଥାଏ । ମହୁ ସଂଗ୍ରହ ସମୟ, ମହୁର ଉତ୍ସ ଓ ମିଳୁଥିବା ଫଉଲ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି ଏହି ପରିମାଣରେ ସାମାନ୍ୟ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଘଟିପାରେ ।
ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମହୁମାଛି ଅଛନ୍ତି । ସେସବୁ ହେଲା – ବାଘୁଆ ମହୁମାଛି, ଡାଳି ମହୁମାଛି, ସପ୍ତଫେଣୀ ମହୁମାଛି, ନିକୁଟି ମହୁମାଛି ଓ ଇଟାଲିଆନ୍ ମହୁମାଛି ।
ବାଘୁଆ ମହୁମାଛି ଆକାରରେ ବଡ଼ । ଏମାନେ ଖୋଲା ସ୍ଥାନରେ ମହୁଫେଣା କରନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ମହୁଫେଣାରୁ ୫୦ କିଲୋଗ୍ରାମ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମହୁ ମିଳିଥାଏ । ଏଥିରୁ ମିଳୁଥିବା ମହୁ ନିମ୍ନମାନର ହୋଇଥାଏ । ଡାଳି ମହୁମାଛି ଛାଇ ଜାଗାରେ ଫେଣା କରନ୍ତି । ଏମାନେ ବୁଦା ଭିତରେ ବା ଗଛ ଡାଳରେ ଛୋଟ ଫେଣା କରିଥାନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ଫେଣାରୁ ପ୍ରାୟ ୨୫୦ ଗ୍ରାମ ମହୁ ମିଳିଥାଏ । ସପ୍ତଫେଣୀ ମହୁମାଛି ଗଛ କୋରଡ଼ ବା ଉଇହୁଙ୍କା ମଧ୍ୟରେ ଫେଣାହ କରିଥାନ୍ତି । ଏମାନେ, ୩, ୫ ବା ୭ଟି ଫେଣା ଗଢ଼ିଥାନ୍ତି । ଏାନଙ୍କୁ ବାକ୍ସରେ ରଖି ପାଳନ କରାଯାଏ । କେହିକେହି ଏହାକୁ ଦେଶୀ ମହୁମାଛି (ଇକ୍ଟ୍ରସଗ୍ଦ ମରକ୍ସବଦ୍ଭବ) ମଧ୍ୟ କହନ୍ତି । ଏମାନେ ସାଧାରଣତଃ ଅସ୍ଥିର ପ୍ରକୃତିର । ତେଣୁ ବେଳେବେଳେ ବାକ୍ସ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯିବାର ଦେଖାଯାଇଥାଏ ।
ନିକୁଟି ମହୁମାଛି ଦେଖିବାକୁ ଅତି କ୍ଷୁଦ୍ର । ଏମାନେ କାନ୍ଥର ଫାଟ ବା ଗଛର ଫାଟ ଜାଗାରେ ବସାବାନ୍ଧି ରହନ୍ତି । ଏମାନେ ଅନେକ ବର୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗୋଟିଏ ସ୍ଥାନରେ ରହିପାରନ୍ତି । ଗୋଟିଏ ଫେଣାରୁ ୨୦୦-୨୫୦ ଗ୍ରାମ ମହୁ ମିଳିଥାଏ । ଏହାର ମହୁ ପାଣିଆ ଓ ଖଟା । ଔଷଧୀୟ ଗୁଳ୍ମଲତାରୁ ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରିଥିବାରୁ ଏହି ମହୁକୁ ଅଧିକ ଦାମରେ ବିକ୍ରି କରାଯାଇଥାଏ ।
ଇଟାଲିଆନ୍ ମହୁମାଛି (ଇକ୍ଟ୍ରସଗ୍ଦ ଜ୍ଞରକ୍ଷକ୍ଷସଲରକ୍ସବ) କୁ ବିଦେଶୀ ବା ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶର ସପ୍ତଫେଣି ମହୁମାଛି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏମାନେ ଦେଶୀ ମହୁମାଛି ତୁଳନାରେ ପ୍ରାୟ ଦେଢ଼ଗୁଣ ବଡ଼ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦଳରେ ୫୦-୬୦ ହଜାର ମାଛି ଥାଆନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କୁ ବଡ଼ ମହୁ ବାକ୍ସରେ ରଖି ପାଳନ କରିବାକୁ ହୁଏ । ଭଲ ଖାଦ୍ୟ ମିଳିପାରିଲେ ବାକ୍ସ ପ୍ରତି ୧୫-୨୦ କିଲୋଗ୍ରାମ ମହୁ ମିଳିଥାଏ ।
ମହୁମାଛି ଦଳ ସୁସଙ୍ଗଠିତ ଭାବରେ ରହିଥାନ୍ତି । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଦଳରେ ଗୋଟିଏ ରାଣୀ ମାଛି, କେତୋଟି ପୁରୁଷ ମାଛି ଓ ହଜାର ହଜାର ସଂଖ୍ୟାରେ ଶ୍ରିକ ବା କର୍ମୀ ମହୁମାଛି ରହିଥାନ୍ତି । ରାଣୀମାଛି ଅନ୍ୟମାନଙ୍କଠାରୁ ଆକାରରେ ବଡ଼ ଓ ଦେଖିବାକୁ ତମ୍ବାଳିଆ ରଙ୍ଗର । ପୁରୁଷ ମାଛି ରାଣୀ ମାଛିଠାରୁ ଛୋଟ । ଏହାର ରଙ୍ଗ କଳା ଓ ପେଟର ତଳଭାଗ ଗୋଲାକାର । ଶ୍ରମିକ ମାଛି ସବୁଠାରୁ ସାନ ।
ରାଣୀ ମହୁମାଛି ଦଳର ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି କରିଥାଏ । ଏମାନେ କେବଳ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାନ୍ତି । ଏମାନେ ପୁରୁଷ ମାଛି ସହ ସଙ୍ଗମ କରନ୍ତି । ସଙ୍ଗମର ୨-୩ ଦିନ ପରେ ଅଣ୍ଡାଦେବା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ସପ୍ତଫେଣୀ ମହୁମାଛି ଦିନକୁ ୩୦୦ରୁ ୮୦୦ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାଏ । ଇଟାଲିଆନ୍ ମହୁମାଛିର ରାଣୀ ଦିନକୁ ୮୦୦ରୁ ୧୫୦୦ ଆଶା ଦେଇପାରେ । ରାଣୀ ମହୁମାଛିର ଆୟୁଷ ୨-୩ ବର୍ଷ ହୋଇଥାଏ ।
ପୁରୁଷ ମାଛି କେବଳ ରାଣୀ ମହୁମାଛି ସହ ସଙ୍ଗମ କରିଥାନ୍ତି । ଏମାନେ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ ବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ସଙ୍ଗମ ପରେ ଏମାନଙ୍କର ଆବଶ୍ୟକତା ନ ଥାଏ । ଏମାନେ କର୍ମୀମାନଙ୍କ ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇଥାନ୍ତି ।
ଶ୍ରମିକ ମହୁମାଛି ଦଳର ସମସ୍ତ କାମ କରିଥାନ୍ତି । ଫେଣାର ଖୋପ ସଫା କରିବା, ଛୋଟ ମାଛିଙ୍କ ଲାଳନପାଳନ କରିବା, ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରିବା, ଶତ୍ରୁ ଆକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା କରିବା, ଫେଣା ତିଆରି କରିବା, ମହୁ ସାଇତି ରଖିବା ଆଦି ପ୍ରତ୍ୟେକ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥାନ୍ତି । ଶ୍ରମିକ ମାଛି ଦେଢ଼ମାସରୁ ଛଅ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବଞ୍ôଚ ରହନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ଦଳରେ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ । ସପ୍ତଫେଣୀ ଦଳରେ ୨୫-୩୦ ହଜାର ଶ୍ରମିକ ମାଛି ଥିବା ବେଳେ ଇଟାଲିଆନ୍ ମହୁମାଛି ଦଳରେ ପ୍ରାୟ ୫୦-୬୦ ହଜାର ଶ୍ରମିକ ମାଛି ରହିଥାନ୍ତି ।
ଶ୍ରମିକ ମାଛି ମକରନ୍ଦ ଓ ପରାଗରେଣୀ ସଂଗ୍ରହ ପାଇଁ ଗଛରୁ ଗଛ ଉଡ଼ିବୁଲନ୍ତି । ଏମାନେ ଦେଢ଼ରୁ ତିନି କିଲୋମିଟର ଦୂରତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଇପାରନ୍ତି । ନିଜ ଦେହରୁ ନିର୍ଗତ ହେଉଥିବା ଗନ୍ଧଦ୍ୱାରା ସେମାନେ ନିଜ ଦଳକୁ ଠାବ କରନ୍ତି । ଭୁଲବଶତଃ ଅନ୍ୟ ଦଳରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ସେମାନଙ୍କୁ ଆକ୍ରମଣର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ପଡ଼ିଥାଏ ।
ଶ୍ରମିକ ମାଛି ସଂଗ୍ରହ କରିଥିବା ମକରନ୍ଦ ଓ ପରାଗରେଣୁକୁ ନିଜ ପେଟରେ ଥିବା ମହୁଥାଳିରେ ରଖନ୍ତି । ତାହାକୁ ଆଣି ମହୁଫେଣାରେ ସାଇତି ରଖନ୍ତି । ସେମାନେ ନିଜ ଦାନ୍ତମୂଳ ଏବଂ ଜିଭରୁ ଏକ ରସ ନିର୍ଗତ କରନ୍ତି । ଏହାକୁ ରୟାଲ ଜେଲି କୁହାଯାଏ । ଏହା ରାଣୀ ମହୁମାଛିର ମୁଖ୍ୟ ଖାଦ୍ୟ ଅଟେ । ଶ୍ରମିକ ମାଛି ନିଜ ପେଟତଳୁ ମହମ ନିର୍ଗତ କରିଥାଏ । ଏଥିରେ ମହୁଫେଣା ଗଢ଼ାଯାଇଥାଏ ।
ଦଳର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ଶ୍ରମିକ ମାଛି ବେଶ୍ ଯତ୍ନବାନ୍ ହୋଇଥାନ୍ତି । ବିଭିନ୍ନ ଅବସ୍ଥାରେ ସେମାନେ ଆକ୍ରମଣ କରିଥାନ୍ତି । ଖରାପ ପାଗରେ ବାକ୍ସ ଖୋଲିଲେ, ରାଣୀମାଛିର ଖୋପ ହେବା ସମୟରେ, ବାକ୍ସ ପରୀକ୍ଷା ବେଳେ କୌଣସି ମାଛି ଆଘାତ ପାଇଲେ, ଫେଣାରୁ ମାଛି ଝାଡ଼ିବା ବେଳେ ବା ମାଛି ଦଳରେ ଅଧିକ ଦିନ ରାଣୀ ମାଛି ନ ଥିଲେ; ଶ୍ରମିକ ମାଛିମାନେ ଆକ୍ରମଣାତ୍ମକ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ଏହି ମାଛିମାନଙ୍କ ପେଟର ତଳ ଭାଗରେ ଲାହୁଡ଼ ଥାଏ । ଏହା ବିଷଗ୍ରନ୍ଥି ସହ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇ ରହିଥାଏ । ଶତ୍ରୁ ଆକ୍ରମଣ ପାଇଁ ଏମାନେ ଲାହୁଡ଼ରେ ବିନ୍ଧି ଦିଅନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ମାଛି ଦେହରୁ ଏକ ଗନ୍ଧ ବାହାରେ ଫଳରେ ଅନ୍ୟ ମାଛିମାନେ ଆକ୍ରମଣ ପାଇଁ ଆଗେଇ ଆସନ୍ତି ଓ ସେହି ସ୍ଥାନରେ ବିନ୍ଧିଥାନ୍ତି ।
ମହୁମାଛିଙ୍କ ଆକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ହାତ, ମୁହଁରେ ଜାଲି ବା ଘୋଡ଼ଣୀ ପିନ୍ଧିବା ଦରକାର । ଧୂଆଁ ଦେଇ ମାଛିଙ୍କୁ ଘଉଡ଼ା ଯାଇପାରେ । ମହୁମାଛି କାମୁଡ଼ିଲେ ସେ ସ୍ଥାନରେ ମହୁ ଲେପନ କଲେ ଉପଶମ ହୋଇଥାଏ ।
ମହୁଚାଷ ପୂର୍ବରୁ ଆମକୁ ଆବଶ୍ୟକ ଉପକରଣ ସଂଗ୍ରହ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ମହୁମାଛି ପାଳନ ପାଇଁ ମହୁ ବାକ୍ସ ଦରକାର ହୁଏ । ଏହା ଆଠ ଫ୍ରେମ୍ ବା ଦଶ ଫ୍ରେମ୍ ବିଶିଷ୍ଟ ହୋଇଥାଏ । ଇଟାଲିଆନ୍ ମହୁମାଛି ପାଳନ ପାଇଁ ଦଶ ଫ୍ରେମ ଥିବା ବାକ୍ସ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଧୂଆଁ ଦେବା ଯନ୍ତ୍ର ସାହାଯ୍ୟରେ ମାଛିମାନଙ୍କୁ ଘଉଡ଼ା ଯାଇଥାଏ । ମୁହଁ ଜାଲି ଓ ହାତ ମୋଜା (ଗ୍ଲୋଭ୍) ବ୍ୟବାର କଲେ ମାଛି ଆକ୍ରମଣ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ମହୁ ନିଷ୍କାସନ ଯନ୍ତ୍ରଦ୍ୱାରା ଫେଣାରୁ ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ । ମହୁ ସଂଗ୍ରହ ବେଳେ ଛୁରୀ ଦରକାର ହୁଏ । ଏହାଛଡ଼ା ମହୁମାଛି ଦଳ ଧରିବା ବାକ୍ସ, ରାଣୀ ମାଛି ପିଞ୍ଜରା, ରାଣୀ ଜାଲି ମଧ୍ୟ ଦରକାର । କମ୍ ସଂଖ୍ୟାରେ ମାଛି ଥିବା ଦଳକୁ ଅସ୍ଥାୟୀ ଭାବେ ନ୍ୟୁକ୍ଲିଅସ୍ ବାକ୍ସରେ ରଖାଯାଇଥାଏ ।
ଡିସେମ୍ବର-ଜାନୁଆରୀ ମାସରେ ମହୁମାଛି ଦଳ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଭଲ । ଦଳରେ ରାଣୀମାଛିର ବୟସ ଏକ ବର୍ଷ ହୋଇଥିବା ଉଚିତ । ମହୁମାଛି ଦଳ କିଣାଯାଏ ବା ବାହାରୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରଥମେ ଧୂଆଁ ଦେଇ ମାଛିମାନଙ୍କୁ ଘଉଡ଼ାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଫେଣାକୁ ଯତ୍ନ ସହକାରେ କାଟିବାକୁ ହେବ । ଏହାକୁ ବାକ୍ସରେ ଥିବା ଫ୍ରେମରେ ବାନ୍ଧିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ତାପରେ ମାଛିମାନଭ୍କ ସଂଗ୍ରୟହ କରି ବାକ୍ସରେ ଛାଡ଼ିବାକୁ ହେବ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମାଛି ସହ ରାଣୀ ମାଛି ଭିତରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ବାକ୍ସର ପ୍ରବେଶ ପଥରେ ରାଣୀ ଜାଲି ଦେବାକୁ ହେବ । ଏହାକୁ ଦୂରକୁ ନେଇ ରଖିବାକୁ ପଡ଼ିବ ।
ବେଳେବେଳେ ଦଳରେ ବିଭାଜନ ହୁଏ । ମାଛି ଦଳ ବାକ୍ସରୁ ବାହାରି ଏଣେତେଣେ ବୁଲନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ସେମାନଙ୍କୁ ବାକ୍ସ ମଧ୍ୟରେ ରଖିଦେଲେ ନୂଆ ଦଳର ଗଢ଼ାଯାଏ । କେତେକ ଲୋକ ମାଠିଆ ବାନ୍ଧି ମହୁମାଛି ଦଳକୁ ସଂଗ୍ରହ କରିଥାନ୍ତି ।
ବାକ୍ସରେ ଦଳ ରଖିବା ପରେ ଖାଲି ଫ୍ରେମ୍ ରଖାଯାଏ । କ୍ରମେ ମାଛିମ।।ନେ ଏହି ଫ୍ରେମ୍ରେ ଫେଣା ତିଆରି କରନ୍ତି । ଶୀଘ୍ର ଫେରଶ ଗଢ଼ିବା ପାଇଁ ମାଛିଙ୍କୁ ୧ ଭାଗ ଚିନି ଓ ୨ ଭାଗ ଜଳର ଦ୍ରବଣ ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଏ । ପ୍ରତି ୧୦-୧୫ ଦିନ ବ୍ୟବଧାନରେ ବାକ୍ସ ଖୋଲି ମାଛିମାନଙ୍କର ଉପସ୍ଥିତି ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଏ । ବର୍ଷା ହେଉଥିବା ବେଳେ, କୋହଲା ପାଗରେ, ଅତ୍ୟଧିକ ଗରମ ହେଉଥିବା ବେଳେ ବା ଥଣ୍ଡା ପବନ ବହୁଥିଲେ ବାକ୍ସ ଖୋଲିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଗୋଟିଏ କଡ଼ରେ ଠିଆ ହୋଇ ସାବଧାନତାର ସହିତ ବାକ୍ସ ଖୋଲିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
ଜାନୁଆରୀରୁ ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ମହୁମାଛି ପାଇଁ ଅଧିକ ଖାଦ୍ୟ ମିଳିଥାଏ । କାରଣ ଏହି ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ ଗଛରେ ଫୁଲ ଆସିଥାଏ । ଏହି ସମୟରେ ମାଛିମାନଙ୍କର ସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ଘଟେ । ତେଣୁ ଅଧିକ ଥାକ ରଖି ବାକ୍ସର ଭିତର ଜାଗାକୁ ପ୍ରସାରିତ କରିବାକୁ ହେବ । ନିୟମିତ ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଦରକାର । ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ଏହି ସମୟରେ ଦଳକୁ ବିଭାଜନ କରାଯାଇପାରେ ।
ଏପ୍ରିଲ-ମେ ମାସରେ ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଉତ୍ତାପ ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ବାକ୍ସକୁ ଗଛ ଛାଇରେ ରଖିବା ଭଲ । ବାକ୍ସ ପାଖରେ ପାଣିକୁଣ୍ହ ବା ଜଳର ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଉତ୍ସ ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଥାକ ମଧ୍ୟରେ ଫାଙ୍କା ରଖିଲେ ବାୟୁ ଚଳାଚଳ ହୋଇଥଶଏ । ପୁରୁଷ ମାଛିଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା କମାଇଦେବା ଭଲ । କୃତ୍ରିମ ଖାଦ୍ୟ ହିସାବରେେ ପତଳା ଚିନିସିରା ଦେବା ଉଚିତ । ତେବେ ଏହି ସମୟରେ ପ୍ରବେଶ ପଥରେ ରାଣୀ ଜାଲି ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
ଜୁନ୍ରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସ ମଧ୍ୟରେ ବର୍ଷାଋତୁ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସମୟରେ ମାଛିମାନେ ଭଲଭାବେ ଚଳପ୍ରଚଳ କରିପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ରାଣୀମାଛି କମ୍ ଅଣ୍ଡା ଦେଇଥାଏ । ଏହି ସମୟରେ ବାକ୍ସ ପାଖରୁ ଅନାବନା ଗଛ କାଟିଦେବାହ ଆବଶ୍ୟକ । ଦେଖିବା କଥା ଯେମିତି ସ୍ଥାନଟି ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ନହୁଏ । ଲଗାଣ ବର୍ଷା ହେଲେ ମାଛିମାନେ ବାହାରକୁ ଯାଇପାରନ୍ତି ନାହିଁ । ତେଣୁ ୧ ଭାଗ ଚିନି ସହିତ ୧ ଭାଗ ଜଳର ଦ୍ରବଣ କରି ସେମାନଙ୍କୁ ଖାଇବାକୁ ଦେବ ବିଧେୟ ।
ଅକ୍ଟୋବରରୁ ଡିସେମ୍ବର ମାସ ମଧ୍ୟରେ ଇଉକାଲିପଟାସ୍, ଚାକୁଣ୍ଡା, ହରଡ଼, ମକା, ସୋରିଷ, ଅଳସୀ ଆଦି ଫସଲରୁ ମାଛିମାନେ ଖାଦ୍ୟ ସଂଗ୍ରହ କରନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ ଶୀତ ପଡ଼ିବା ଆରମ୍ଭ କରେ । ତେଣୁ ବାକ୍ସ ଭିତରକୁ ଉଷୁମ ରଖିବା ଦରକାର । ପଲିଥିନ୍ ମୁଣିରେ କାଗଜ କିମ୍ବା ନଡ଼ା ଭର୍ତ୍ତି କରି ଭିତରେ ରଖିଲେ ବାକ୍ସ ଭିତରର ଉତ୍ତାପ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥାଏ । ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ମାଛିମାନଙ୍କୁ ଚିନିସିରା ଖାଇବାକୁ ଦିଆଯାଇପାରେ ।
ମହୁଚାଷ ବେଳେ କେତେକ ଅସୁବିଧା ହୋଇଥାଏ । ସେଥିପାଇଁ ପ୍ରତିକାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ବେଳେବେଳେ ବାକ୍ସ ଭିତରେ ଓ ବାହାରେ ମହୁମାଛି ପାଇଁ ପ୍ରତିକୂଳ ପରିବେଶ ସୃଷ୍ଟିହୁଏ । ଫଳରେ ମାଛିଦଳ ବାକ୍ସ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଆନ୍ତିହ । ଏଥିରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବା ପାଇଁ ବାକ୍ସ ପରୀକ୍ଷା ବେଳେ ଅତ୍ୟଧିକ ଧୂଆଁ ଦେବା ଅନୁଚିତ । ଖରାଦିନେ ବାକ୍ସକୁ ଛାଇ ଜାଗାରେ ରଖାଯାଇପାରେ । ବର୍ଷାଦିନେ ତଳ ମାଟିି ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ହେବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଖାଦ୍ୟ ଅଭାବ ହେଲେ ଚିନିସିରା ଦେବା ସରକାର । ଶତ୍ରୁକୀଟକୁ ଦମନ କରିବାପାଇଁ ଉପଯୁକ୍ତ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରେ ।
ବେଳେବେଳେ ଅନ୍ୟ ଦଳର ମାଛି ଆସି ଖାଦ୍ୟ ଲୁଟି ନିଅନ୍ତି । ଏହାଦ୍ୱାରା ଦୁଇ ଦଳ ମଧ୍ୟରେ ଲଢ଼େଇ ହୁଏ । ଦୁର୍ବଳ ଦଳର ରାଣୀ ମରିଯିବାର ଆଶଙ୍କା ଥାଏ । ବାକ୍ସର ମୁହଁ ଛାଡ଼ି ଅନ୍ୟ ସ୍ଥାନକୁ ବନ୍ଦ କରିବା ଭଲ । ଚିନିସିରାକୁ ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳେ ବାକ୍ସ ମଧ୍ୟରେ ଦିଆଯାଇପାରେ । ଖାଦ୍ୟ ଲୁଟୁଥିବା ଦଳକୁ ଚିହ୍ନଟ କରି ତିନି କିଲୋମିଟର ଦୂରରେ ନେଇ ରଖିବା ଆବଶ୍ୟକ । ବେଳେବେଳେ ଦଳର ମାଛି ସଂଖ୍ୟା ବଢ଼ିଥାଏ । ଏମାନେ ରହିବା ପାଇଁ ବାକ୍ସରେ ଜାଗା ହୁଏନାହିଁ । ଫଳରେ ସେମାନେ ୨-୩ଟି ମାଛି ଦଳରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଯାଆନ୍ତି । ଏହାକୁ ସ୍ୱାର୍ମିଂ (ଝଙ୍ଗବକ୍ସଜ୍ଞସଦ୍ଭଶ) କୁହାଯାଏ । ଏହା ନ ହେବା ପାଇଁ ବସନ୍ତ ଋତୁ ପୂର୍ବରୁ ଦଳକୁ ୨-୩ ଭାଗରେ ବିଭାଜନ କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ବାକ୍ସ ଭିତରେ ସ୍ଥାନ ବିସ୍ତାର କରାଯାଇପାରେ । ବାକ୍୍୍ସର ପ୍ରବେଶ ପତରେ ରାଣୀ ଜାଲି ଦେବା ଉଚିତ ।
କୃତ୍ରିମ ଖାଦ୍ୟ ଦେବାବେଳେ ଯତ୍ନବାନ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହାକୁ ବିଭିନ୍ନ ଭାବରେ ଦିଆଯାଇପାରେ । ଏହାକୁ ଚଉଡ଼ା ମୁହଁ ଥିବା ଡବାରେ ରଖାଯାଇପାରେ । ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଡବାରେ ଚିନିସିରା ରଖି ଏଥିଷର କେତୋଟି କାଠି ରଖାଯାଇପାରେ । ନଚେତ୍ ଫ୍ରେମ୍ରେ ଚିନିସିରା ରଖି କାଠି କିମ୍ବା ନଡ଼ା ରଖାଯାଏ ।
ସାଧାରଣତଃ ଫେବୃଆରୀ ମାସରୁ ମେ\’ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ମହୁ ଅମଳ କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ମଧୁଋତୁ କହନ୍ତି । ମହୁଫେଣାରେ ମହମର ମୁଦ ଲାଗିଥଲେ ଏଥିରେ କମ୍ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଥାଏ ।ହ ତେଣୁ ଏଥିରୁ ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଉଚିତ । ମହୁକୁ ସାଧାରଣତଃ ତିନି ଶ୍ରେଣୀରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଏ । ଅତି ଉତ୍ତମ ଶ୍ରେଣୀର ମହୁରେ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଶତକଡ଼ା ୨୦ ଭାଗରୁ କମ୍ ଥାଏ । ଶତକଡ଼ା ୨୧-୨୨ ଭାଗ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଥିବା ମହୁକୁ ଏ ଗ୍ରେଡ୍ ଓ ୨୩-୨୫ ଭାଗ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଥିବା ମହୁକୁ ଷ୍ଟାଣ୍ଡାର୍ଡ ଗ୍ରେଡ୍ କୁହାଯାଏ । ଶୁଖିଲା ପାଗ ଦେଖି ସକାଳବେଳା ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରିବା ଭଲ । ଏଠାରେ ଅନ୍ୟ ମହୁ ବାକ୍ସ ନ ଥିବା ଉଚିତ । ପାଖରେ ବାକ୍ସ ଥିଲେ ବଡ଼ ମଶାରି ଟାଙ୍ଗି ତା ଭିତରେ ମହୁ ନିଷ୍କାସନ କରାଯାଇପାରେ । ମହୁ ନିଷ୍କାସନ ଯନ୍ତ୍ରରେ ଫେଣାକୁ ଘୂରାଇ ମହୁ ସଂଗ୍ରହ କରାଯାଏ ।
ମହୁ ସଂଗ୍ରହ ପରେ ଏହାକୁ ବିଶୋଧନ କରିବା ଉଚିତ । ନଚେତ୍ ଏଥିରେ ଇଷ୍ଟ (ଣରବଗ୍ଦଗ୍ଧ) ବଂଶବିସ୍ତାର କରେ ଓ ମହୁ ପଚି ଯାଇଥାଏ । ମହୁ ଉପରେ ଧଳା ରଙ୍ଗର ଫେଣ ହୁଏ ଓ ଏଥିରୁ ଗନ୍ଧ ବାହାରେ । ମହୁ ବିଶୋଧନ କରିବା ବଡ଼ ସହଜ । ଏକ ଚଉଡ଼ା ମୁହଁ ବିଶିଷ୍ଟ ବଡ଼ ପାତ୍ରରେ ମହୁଥିବା ପାତ୍ରକୁ ରଖାଯାଏ । ମହୁପାତ୍ରକୁ ୩-୪ ଖଣ୍ଡ ପଥର ଉପରେ ରଖିବା ଭଲ । ବଡ଼ ପାତ୍ରରେ ପାଣି ରଖାଯାଏ । ମହୁର ସ୍ତର ଓ ବାହାର ପାଣିର ସ୍ତର ସମାନ ହେବା ଉଚିତ । ନିଆଁ ଜଳି ବଡ଼ ପ।।ତ୍ରକୁ ଗରମ କରଯାଏ । ପାଣିରୁ ବାମ୍ଫ ବାହାରିଲେ ଜାଳ କମାଟି ଦେଇ ଏହି ଉତ୍ତାପରେ ୧୫ ମିନିଟ୍ ରଖିବାକୁ ହୁଏ । ଏହାକୁ ଥଣ୍ଡା କରାଯାଏ । ମହୁ ଉପରେ ବସିଥିବା ସରକୁ ଚାମଚରେ ବାହାର କରିଦିଆଯାଏ । ପରେ ଏହାକୁ ବାୟୁରୁଦ୍ଧ କରି ସାଇତା ଯାଇଥାଏ ।
ଆଜିକାଲି ମହୁ ବିଶୋଧନ ପାଇଁ ଯନ୍ତ୍ରମାନ ବ୍ୟବହାର କରାଗଲାଣି । ଏହାଦ୍ୱାରା ୮ ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ୫୦ରୁ ୪୦୦ କିଲୋଗ୍ରାମ ମହୁ ବିଶୋଧନ କରିହେବ । ଏହାର ଦାମ ୩ରୁ ୭ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ ।
ମହୁକୁ ବେଶି ସମୟ ଖୋଲା ରଖିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଏହାହେଲେ ପବନ ସଂସ୍ପର୍ଶରେ ଆସି ଏହାର ଅମ୍ଳତା ବୃଦ୍ଧିପାଏ । ଏହା ଆଉ ସ୍ୱାଦୁକର ହୁଏନାହିଁ ।
ମହୁକୁ ସାଇତିବା ବେଳେ କେତେକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଯତ୍ନ ନେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଷ୍ଟିଲ୍ ପାତ୍ର, କାଚ ପାତ୍ର ବା ଚିନାମାଟି ପାତ୍ରରେ ମହୁ ସାଇତି ରଖିବା ଭଲ । ଟିଣ କିମ୍ବା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ୍ ଡବାରେ ମହୁ ରଖିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଫୁଲର କିସମ ଅନୁସାରେ ମହୁର ରଙ୍ଗ ଭିନ୍ନଭିନ୍ନ ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରୁ ସଂଗୃହୀତ ମହୁକୁ ଏକାଠି ମିଶାଇ ରଖିବା ଅନୁଚିତ୍ । ଅନେକ ସମୟରେ ମହୁର ଶୁଦ୍ଧତା ନେଇ ମନରେ ସନ୍ଦେହ ଜନ୍ମେ । ଆମେ କିଣିଥିବା ମହୁ ବିଶୁଦ୍ଧ କି ନୁହେଁ ଜାଣିବା ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ହୁଏ । ଏଥିପାଇଁ ଅନେକ ଉପାୟ ଅବଲମ୍ବନ କରାଯାଇପାରେ । ଗୋଟିଏ ସଫା କାଚ ପାତ୍ରରେ ପରିଷ୍କାର ପାଣି ରଖନ୍ତୁ । ଏହା ମଧ୍ୟରେ ଏକ ବୁନ୍ଦା ମହୁ ପକାଯାଉ । ମହୁବୁନ୍ଦାଟି ଯଦି ନ ଭାଙ୍ଗି ସିଧାସଳଖ ପାଣି ତଳକୁ ଚାଲିଯାଏ ତେବେ ମହୁ ବିଶୁଦ୍ଧ ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିବ ।
ଅନ୍ୟ ଏକ ଉପାୟରେ ମଧ୍ୟ ମହୁର ବିଶୁଦ୍ଧତା ଜାଣିହେବ । ଖବରକାଗଜ ଉପରେ ବୁନ୍ଦାଏ ମହୁ ପକାଯାଉ । କାଗଜର ଅପର ପାଶ୍ୱର୍ରେ ଜଳ ଭେଦି ନଥିଲେ ଏହା ବିଶୁଦ୍ଧ ବୋଲି ଜଣାଯିବ ।
ସବୁ ସମୟରେ ଏହି ପରୀକ୍ଷା ଦ୍ୱାରା ମହୁର ଶୁଦ୍ଧତା ଜାଣିହେବ ନାହିଁ । ସୁବିଧା ଥିଲେ ରାସାୟନିକ ପଦ୍ଧତିରେ ପରୀକ୍ଷା ମଧ୍ୟ କରାଯାଇପାରେ । ପ୍ରାୟ ୧୦ ଗ୍ରାମ ମହୁ ସହିତ ଅଳ୍ପ ସୋଡ଼ିୟମ ବାଇସଲଫେଟ୍ ଓ ବେରିଅମ ମିଶାଇବାକୁ ହେବ । ଏହାକୁ ଗରମ କଲେ ଯଦି ଧଳା ରଙ୍ଗର ବେରିଅମ ସଲଫେଟ୍ ଘନୀଭୂତ ହୁଏ ତେବେ ଏଥିରେ ଗୁଡ଼ ବା ଚିନି ମିଶିଛି ବୋଲି ଜଣାପଡ଼ିବ । ମହୁର ଶୁଦ୍ଧତା ପରୀକ୍ଷା ପାଇଁ ମହୁ ଟେଷ୍ଟିଂ କିଟ୍ ମିଳୁଛି । ଏହା ସାହାଯ୍ୟରେ ଯେକୌଣସି ସ୍ଥାନରେ ମହୁ ପରୀକ୍ଷା କରାଯାଇ ପାରିବ ।
ମହୁମାଛିଙ୍କର ଅନେକ ଶତ୍ରୁ ଅଛନ୍ତି । ଏମାନେ ଅପକାରୀ କୀଟ ହୋଇପାରନ୍ତି ବା ରୋଗଜୀବାଣୁ ହୋଇପାରନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କୁ ଠିକ୍ ସମୟରେ ଦମନ ନକଲେ ମହୁ ଉତ୍ପାଦନ କମିଯାଏ ।
ମହମ ସଲଭ ମହୁମାଛିର ପ୍ରଧାନ ଶତ୍ରୁ । ଏମାନେ ବର୍ଷାଦିନେ ବିଶଷ କ୍ଷତି କରନ୍ତି । ଏହି କୀଟର ଶୁକ୍ର ମହୁଫେଣାରେ ପ୍ରବେଶ କରି ମହମ ଖାଇଦିଅନ୍ତି । ଏମାନଙ୍କ ଆକ୍ରମଣ ଯୋଗୁଁ ମହୁମାଛି ଦଳ ବାକ୍ସ ଛାଡ଼ି ଚାଲିଯାଆନ୍ତି । ପ୍ରତିବର୍ଷ ନୂଆ ଫେଣା ଗଢ଼ାଇପାରିଲେ ଏହି ପୋକ ଆକ୍ରମଣ କରେନାହିଁ । ତଳ ପଟାକୁ ପ୍ରତି ୧୦-୧୫ ଦିନ ଅନ୍ତରରେ ସଫା କରିବା ଉଚି । ପ୍ରତି ଲିଟର ପାଣି ସହିତ ୪ ମିଲିଲିଟର ଡାଇପେଲ ମିଶାଇ ବାକ୍ସର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶରେ ସିଞ୍ଚନ କରିବା ଉଚିତ । ତଳ ପଟାରେ ହଳଦୀଗୁଣ୍ଡ ବୋଳିଲେ ମଧ୍ୟ ଉପକାର ମିଳିଥାଏ ।
କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ବିରୁଡ଼ି ପୋକ ଆସି ମହୁମାଛିମାନଙ୍କୁ ଖାଇଦିଅନ୍ତି । ମଧ୍ୟାହ୍ନ ସମୟରେ ଏମାନେ ଅଧିକ ସକ୍ରିୟ ଥାଆନ୍ତି । ଏଥିରୁ ରକ୍ଷା ପାଇବାପାଇଁ ପାଖରେ ବିରୁଡ଼ି ବସା ଥିଲେ ନଷ୍ଟ କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ମହୁବାକ୍ସଠାରୁ କିଛି ଦୂରରେ ପାଚିଲା ପଣସ ବା କଦଳୀ ଚୋପା ରଖି ତା ଉପରେ ୨-୩ ଗ୍ରାମ ଦାନାଦାର ବିଷ ରଖିବାକୁ ହେବ । ପଣସ ବା କଦଳୀ ବାସ୍ନାରେ ବିରୁଡ଼ି ଆସିବେ ଓ ବିଷ ଖାଇ ମରିବେ । କେତେକ ଲୋକ ନଡ଼ିଆ ପତ୍ର ଦ୍ୱାରା ବାକ୍ସକୁ ଘୋଡ଼ାଇ ରଖନ୍ତି । ଫଳରେ ବିରୁଡ଼ି ଆକ୍ରମଣରୁ ରକ୍ଷା ମିଳେ ।
ବର୍ଷାଦିନେ ମହୁମାଛି ଅପରିଷ୍କାର ଖାଦ୍ୟ ଥାଆନ୍ତି । ବେଳେବେଳ ସେମାନେ ଅତିରିକ୍ତ ଖାଦ୍ୟଖାଇ ଅବରୁଦ୍ଧ ଅବସ୍ଥାରେ ରହନ୍ତି । ତେଣୁ ସେମାନଙ୍କୁ ଝାଡ଼ା ରୋଗ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ସେମାନେ ହଳଦୀ ରଙ୍ଗର ଦୁର୍ଗନ୍ଧଯୁକ୍ତ ଝାଡ଼ା କରନ୍ତି । ମହୁ ସହିତ ୫ ମିଲିଗ୍ରାମ ମେଟ୍ରନ ଔଷଧ ମିଶାଇ ତିନିଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମହୁମାଛିଙ୍କୁ ଖାଇବାକୁ ଦେଲେ ଏହି ରୋଗ ଭଲ ହୋଇଥାଏ ।
ମହୁଚାଷକୁ ଏକ ଲାଭଜନକ ଧନ୍ଦା ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇପାରିବ । ଏଥିପାଇଁ ଅଧିକ ଜମି ଦରକାର ନାହିଁ । ବଳକା ସମୟ ବିନିଯୋଗ କରି ନିଜ ରୋଜଗାର ବଢ଼ାଯାଇ ପାରିବ । ଘର ପାଖରେ ଦଶଟି ମହୁବାକ୍ସ ରଖିଲେ ଦୁଇବର୍ଷ ପରେ ପ୍ରତି ବର୍ଷ ୮-୧୦ ହଜାର ଟଙ୍କା ଲାଭ ହେବ । ଇଟାଲିଆନ ମହୁମାଛି ରଖିଲେ ଏହି ଲାଭର ପରିମାଣ ୩୫ରୁ ୪୦ ହଜାର ଟଙ୍କା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇପାରିବ । ମହୁମାଛି ରଖିବାଦ୍ୱାରା ପାଖଆଖରେ ହେଉଥିବା ଫସଲର ପରାଗସଙ୍ଗମ ଭଲଭାବେ ହୋଇପାରିବ । ଫଳରେ ଫସଲର ଅମଳ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବ ।
Comments are closed, but trackbacks and pingbacks are open.