ଓଡିଶା ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ର ସିଂହଭୂମି ପ୍ରଜାମେଳି

ସିଂହଭୂମିର ପୋଡ଼ାହାଟ ରାଜା ଅର୍ଜୁନ ସିଂହ । ତାଙ୍କର ଦେବାନ୍ ଜଗବନ୍ଧୁ । ସେ ଜଗୁ ଦେବାନ୍ ନାମରେ ପରିଚିତ । ୧୮୫୭ ଖ୍ରୀ:ର ମହା ବିଦ୍ରୋହ ବେଳକୁ ଜଗୁ ଦେବାନ ଥିଲେ ସିଂହଭୂମିର ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଶାସକ । ଏତିକିବେଳେ ଭାରତ ମାଟିରେ ପ୍ରତିଧ୍ୱନିତ ହେଉଥାଏ ସିପାହୀ ବିଦ୍ରୋହର ଗୁରୁ ଗର୍ଜନ । ଠିକ୍ ସମୟରେ ପୋଡ଼ାହାଟ ରାଜପ୍ରାସାଦରୁ ଜଗୁ ଦେବାନ୍‌ର କାନ ଅତଡ଼ା ଗର୍ଜନ ଶୁଭିଲା ଫିରିଙ୍ଗୀଙ୍କ ବିରୁଦ୍ଧରେ । ସିଂହଭୂମିର ଆଦିବାସୀ କନ୍ଧମାନେ ଜଗୁ ଦେବାନଙ୍କ ସହିତ ହାତ ମିଳାଇଲେ । ମାତି ଉଠିଲେ ସାନ୍ତାଳ ଆଦିବାସୀ । ଜଗୁ ଦେବାନଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ମେଳି ଗଢ଼ା ହେଲା । ବିଦ୍ରୋହରେ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍‌୍ରର ଆବଶ୍ୟକ ଥିବାରୁ ଝାଲଦାଠାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା ଗୁପ୍ତ ବନ୍ଧୁକ କାରମକାନା । ଜଗୁ ଦେବାନଙ୍କ ଟାଣ ପଣରେ ତାଗଡ଼ା ହୋଇ ରାଜା ଅର୍ଜୁନ ସିଂହ ଫିରିଙ୍ଗୀ ଶାସକଙ୍କୁ ମାନିଲେ ନାହିଁ । ଫଳରେ ଫିରିଙ୍ଗୀ ଶାସକ ରାଜାଙ୍କ ପ୍ରତି କଠୋର ମନୋବୃତ୍ତି ପୋଷଣ କରି କମିଶନର ଲରିଣ୍ଟ୍ ପୋଡ଼ାହାଟ ରାଜପ୍ରାସାଦ ଆକ୍ରମଣ କଲେ; କିନ୍ତୁ ଜଗୁ ଦେବାନ ପ୍ରତିଆକ୍ରମଣ କରିବାକୁ ପଛାଇଲେ ନାହିଁ । ଫିରିଙ୍ଗୀ ସେନାପତି ଲରିଣ୍ଟନ ବିଦ୍ରୋହୀଙ୍କ ଆକ୍ରମଣରେ ଘାଉଲା ହୋଇ ଫଉଜଙ୍କ ସହିତ ପ୍ରାଣରକ୍ଷା କରି ପଳାୟନ କଲେ ।
୧୮୫୮ ଖ୍ରୀ:ର ଘଟଣା । ସିଂହଭୂମିର ଗୋଗ୍ରୋ ନଈକୂଳରେ ଫିରିଙ୍ଗୀ ସେନାପତି ଫଉଜ ଧରି ଘାଟି କରି ରହିଥାଏ । ଜଗୁ ଦେବାନଙ୍କ ମୁକ୍ତିବାହିନୀଙ୍କ ଅତର୍କିତ ଆକ୍ରମରେ ସମସ୍ତେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଲେ । ରାଜା ଅର୍ଜୁନ ସିଂହ ବିଦ୍ରୋହୀମାନଙ୍କ ସାହାୟତାରେ ସରକାର୍କ ଟ୍ରେଜେରି ଲୁଟ୍ କଲେଶ । ବିଚଳିତ ହୋଇ ପଡ଼ିଲେ ଫିରିଙ୍ଗୀ ପ୍ରଶାସକ ଅର୍ଜୁନ ସିଂହଙ୍କ ବିଦ୍ରୋହ ଦମନ ଲାଗି ଆସିଷ୍ଟାଣ୍ଟ୍ କମିଶନର ବିର୍କଙ୍କ ଉପରେ ଦାୟିତ୍ୱ ନ୍ୟସ୍ତ କରାଗଲା । ତାଙ୍କୁ ଯେଉଁ କେତେଜଣ ଦେଶଦ୍ରୋହୀ ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କଲେ ସେମାନେ ହେଲେ ଷଢ଼େଇକଳା ରାଜା ଚକ୍ରଧର ଭଞ୍ଜ ଓ କେନ୍ଦୁଝରର ରାଜା କିଶୋର ସିଂହ ।
ଫିରିଙ୍ଗୀ ସେନାପତି ବିର୍କ ମନରେ ଅଭିସନ୍ଧି ରଖି ରାଜା ଅର୍ଜୁନ ସିଂହଙ୍କୁ ଡକାଇ ପଠାଇଲେ । ମାତ୍ର ଜଗୁଦେବାନ ବାରଣ କଲେ । ରାଜା ଯାଇ ପାରିଲେ ନାହିଁ । ନିଜେ ଜଗୁଦେବାନ ଟ୍ରେଜେରିରୁ ଅପହୃତ ଅର୍ଥ ଓ ବନ୍ଦୀ ଫିରିଙ୍ଗୀ ସିପାହୀମାନଙ୍କୁ କମିଶନର୍ ଡାଲଟନ୍‌ଙ୍କ ନିକଟକୁ ପଠାଇଦେଲେ; କିନ୍ତୁ ଡାଲଟନ୍ ତାହା ଗ୍ରହଣ ନ କରି ବିର୍କଙ୍କୁ ଦେଇଦେବାକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଲେ । ଫିରିଙ୍ଗୀ ସେନାପତି ବିର୍କଙ୍କୁ ଜଗୁ ଦେବାନ ଦେଖା କଲେ । ବିର୍କ ସମର୍ପିତ ଅର୍ଥ ଓ ସିପାହୀମାନଙ୍କୁ ଆଦରରେ ଆଦରି ନେବା ସହିତ ଜଗୁ ଦେବାନ ଓ ୪୩ ଜଣ ବିଦ୍ରୋହୀଙ୍କୁ ଗିରଫ କଲେ । ବିଦ୍ରୋହୀମାନଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦଣ୍ଡରେ ଦଣ୍ଡିତ କରାଗଲା ।
ଫିରିଙ୍ଗୀ ସେନାପତି ବିର୍କ ଜଣେ କ୍ରୁର ପ୍ରକୃତିର ଲୋକ ଥିଲେ । ବିଦ୍ରୋହ ଦମନ ଆଳରେ ଆଦିବାସୀ ଗ୍ରାମମାନˆରେ ନିଆଁ ଲଗାଇ ପୋଡ଼ି ପକାଇଲେ । ହଜାର ହଜାର ଗାଈ, ମଇଁଷି, ଛେଳି, ମେଣ୍ଢା ଲୁଟ୍ କରି ନେଲେ । କ୍ୟାପଟେନ୍ ବିର୍କଙ୍କ ଚକ୍ରାନ୍ତରେ ଏବଂ ମୟରଭଞ୍ଜର ରାଜା ତଥା ଅର୍ଜୁନ ସିଂହଭ୍‌କ ଶ୍ୱଶୁରଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ରାଜା ଅର୍ଜୁନ ସିଂହ ଆତ୍ମସମର୍ପଣ କଲେ । କେତେକ ଦେଶଦ୍ରୋହୀ ଚୁଗୁଲିଆଙ୍କ ଯୋଗୁ ଝାଲଦାଠାରେ ଥିବା ବନ୍ଧୁକ କାରଖାନାକୁ ଜବତ କରାଗଲା ଓ ଜଗୁଦେବବାନଙ୍କୁ ବନ୍ଦୀ କରାଗଲା । ବନ୍ଦୀ ପରେ ବିଚାର କରାଯାଇ ଜଗୁଦେବାନଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦଣ୍ଡରେ ଦଣ୍ଡିତ କରାଗଲା । ବନ୍ଦୀ ପରେ ବିଚାର କରାଯାଇ ଜଗୁଦେବାନଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦଣ୍ଡରେ ଦଣ୍ଡିତ କରାଗଲା । ଏହି ଫାଶୀଦଣ୍ଡ ତାଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇଥିଲା ଚକ୍ରଧରପୁର ରାଜବାଟି ସମ୍ମୁଖରେ ଥିବା ଏକ ବଡ଼ ବରଗଛରେ । ରାଜା ଅର୍ଜୁନ ସିଂହଙ୍କୁ ରଖାଗଲା ବାରଣାସୀ ଜେଲ୍‌ରେ । ସେ ସେହି ଜେଲ ମଧ୍ୟରେ ୧୮୯୦ ମସିହାରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କଲେ ।
ଫିରିଙ୍ଗୀ ଶାସକମାନଙ୍କୁ ସିଂହଭୂମି ବିଦ୍ରୋହ ଦମନ ଲାଗି ଯେଉଁ କେତେଜଣ ଦେଶଦ୍ରୋହୀ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିଲେ, ସେମାନେ ହେଲେ ଷଢ଼େଇକଳାର ରାଜା ଚକ୍ରଧର ଭଞ୍ଜ, କେନ୍ଦୁଝର ରାଜା କିଶୋର ସିଂହ ଏବଂ ଆନନ୍ଦପୁର ଜମିଦାର । ଆନ୍ଦପୁର ଜମିଦାରଙ୍କୁ ଏଥିପାଇଁ ନିମକ ହାରାମ ଜାଗିରି ମିଳିଥିଲା