କମଳା ଓ ଲେମ୍ବୁଚାଷ

ଏହି ଜାତିର ଫଳମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଲେମ୍ବୁ, କମଳା ଓ ବାତାପି ଆସିଥାଏ । ଏହିସବୁ ଫଳମାନଙ୍କର ରସକୁ ଖିଆଯାଇଥାଏ । ଏଥିରୁ ଆଚାର ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ସାରା ପୃଥିବୀରେ ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଲେମ୍ବୁ ଜାତୀୟ ଫଳ ଚାଷ କରାଯାଏ । ଭାରତରେ ଲେମ୍ବୁର ଅନେକ ପ୍ରଜାତି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଅନ୍ୟମାନେ ଏହି ମତକୁ ସମର୍ଥନ କରନ୍ତି ନାହିଁ । କମଳାର ଜନ୍ମ ଚୀନର ହୋଇଛି ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଭାସ୍କୋଡାଗାମା ୧୪୯୮ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମେ ଭାରତକୁ ଆଣିଥିଷଲ ବୋଲି କେହିକେହି ମତ ଦିଅନ୍ତି ।
ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟରେ କମଳା ଓ ଲେମ୍ବୁ ଚାଷ କରାଯାଏ । ମିଠା କମଳା ଚାଷ ପାଇଁ ନାଗପୁର ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଛି । ଲେମ୍ବୁରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ରସ ଦେହ ପାଇଁ ଖୁବ୍ ଉପକାରୀ । ଲେମ୍ବୁରେ ଶତକଡ଼ା ୮୫ ଭାଗ ଜଳୀୟ ଅଂଶ, ୧ ଭାଗ ପୁଷ୍ଟିସାର, ୦.୯ ଭାଗ ସ୍ନେହସାର, ୦.୩ ଭାଗ ଖଣିଜ ଲବଣ, ୧.୭ ଭାଗ ତନ୍ତୁଜାତୀୟ ପଦାର୍ଥ ଓ ୧୧ ଭାଗ ଶ୍ୱେତସାର ରହିଥାଏ । ଲେମ୍ବୁ ରସରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଭିଟାମିନ ସି ରହିଛି । ଏଥି ସହିତ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାହଣର କାଲସିଅମ, ଫସଫରସ, ଲୌହ ତଥା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଭିଟାମିନ୍ ରହିଥିବାହର ଜଣାଯାଇଛି । କମଳା ରସ ଅନେକଙ୍କର ପ୍ରିୟ ପାନୀୟ ।
କମଳା ରସ ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ହସମ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରତିଦିନ କମଳା ରସ ପିଇଲେ ସର୍ଦ୍ଦି ଥଣ୍ଡା ହୁଏ ନାହିଁ । ତା ସହିତ ମଣିଷର ଆୟୁଷ ବୃଦ୍ଧି ପାଏ । କମଳାରେ ଶତକଡ଼ା ୮୭.୪ ଭାଗ ଜଳୀୟ ଅଂଶ, ୦.୭ ଭାଗ ପୁଷ୍ଟିସାର, ୦.୨ ଭାଗ ସ୍ନେହସାର, ୦.୩ ଭାଗ ଖଣିଜ ଲବଣ, ୦.୩ ଭାଗ ତନ୍ତୁଜାତୀୟ ପଦାର୍ଥ, ୧୧ ଭାଗ ଶ୍ୱେତସାର ଓ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣର ଭିଟାମିନ ସି ରହିଥାଏ । ଏଥିରେ କାଲସିଅମ୍‌, ଫସଫରସ୍‌, ଲୌହ ଆଦି ରହିଥିବାହର ଜଣାଯାଏ ।
କମଳାର ଅନେକ ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ରହିଥିବାର ଜଣାଯାଇଛି । ଶୋଇବା ପୂର୍ବରୁ କମଳା ଖାଇଲେ କୋଷ୍ଠକାଠିନ୍ୟ ଦୂରହୁଏ । ଟାଇଫଏଡ୍‌, ଯକ୍ଷ୍ମା ଏବଂ ମିଳିମିଳା ରୋଗୀଙ୍କ ପାଇଁ କମଳା ରସ ଏକ ଉତ୍ତମ ପାନୀୟ । ଆମ ରାଜ୍ରରେ ପ୍ରାୟ ୨୭୦୦୦ ହେକ୍ଟର ଜମିରେ କମଳା ଓ ଲେମ୍ବୁ ଚାଷ କରାଯାଏ ।
ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ଜଳବାୟୁେରେ ଏହି ଫଳ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ । ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ୩୦୦୦ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅଞ୍ଚଳରେ ଏହା ଭଲ ଅମଳ ଦେଇଥାଏ । ମିଠା କମଳା ଆର୍ଦ୍ର ଜଳବାୟୁରେ ଭଲ ୋଇଥାଏ । ତେବେ ଉପଯୁକ୍ତ ଜଳସେଚନର ସୁବିଧା ଥିଲେ ଏହା ଶୁଷ୍କ ଅଞ୍ଚଳରେ ମଧ୍ୟ ଚାଷ କରାଯାଇ ପାରିବ । ବାୟୁମଣ୍ଡଳାର ଉତ୍ତାପ ୧୪ରୁ ୨୪ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିୟସ୍ ମଧ୍ୟରେ ରହିଲେ ଗଛ ଭଲ ବଢ଼ିଥାଏ । ପ୍ରାୟ ସବୁ ପ୍ରକାରର ମାଟିରେ କମଳା ଜାହତୀୟ ଫଳ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ । ତେବେ ନିଗିଡ଼ା ଦୋରସା ମାଟିରେ ଏହା ଭଲ ହୋଇଥାଏ । ମାଟିର ଗଭୀରତା ୧ ମିଟର ହୋଇଥିବା ଦରକାର । ମାଟି ତଳେ ଜଳସ୍ତର ୧ ମିଟରରୁ ଅଧିକ ଗଭୀରରେ ରହିଥିବା ଉଚିତ । ମାଟିର ଅମ୍ଳ ପରିମାପକ ମୂଲ୍ୟ ୬.୦ରୁ ୮.୩ ମଧ୍ୟରେ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଫସଲ ପରି ଏହି ଫସଲର ଅନେକ ଉନ୍ନତ କିସମ ରହିଛି । ସେସବୁ ଚାଷ କଲେ ଭଲ ଅମଳ ମିଳିଥାଏ । ଲେମ୍ବୁର କିସମମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଇଉରେକା, ଲିସବନ, ଲକ୍ଷ୍ନୌ ସିଡ୍‌ଲେସ୍‌, କାଗଜିଲେଶମ୍ବୁ, ଆଦି ଅନ୍ୟତମ । ଢିଲା ଚୋପା କମଳା କିସମ ଭାବେ ନାଗପୁର ସନ୍ତରା, କୁର୍ଗ ସନ୍ତରା, ଖାସି ସିନ୍ତରା, କିନୋ ଆଦି ଚାଷ କରାଯାଇପାରେ । ଟାଣ ଚୋପା କମଳା କିସମ ମଧ୍ୟରେ ମୋଜାମ୍ବି, ମାଲ୍‌ଟା, ସାତଗୁଡ଼ି, ବ୍ଲଡ୍‌ରେଡ୍‌, ଡାନ୍‌ସି, ସାମାଉଟି, ଭାଲେନ୍‌ସିଆ ଆଦି କିସମ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହାଛଡ଼ା ଲେମ୍ବୁ ପାଇଁ ସରବତି ଲାଇମ, ମେକ୍‌ସିକାନ୍ ଲାଇମ୍ ଆଦି ମଧ୍ୟ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ ।
କମଳା ଲଗାିବା ପାଇଁ ଧାଡ଼ିକୁ ଧାଡ଼ି ଓ ଗଛକୁ ଗଛ ଦୂରତା ୬ ମିଟର ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହି ହିସାବରେ ଏକ ଏକର ଜମିରେ ପ୍ରାୟ ୧୧୧ଟି ଗଛ ରହିବ । ଲେମ୍ବୁ ଲଗାଇବାକୁ ହେଲେ ଧାଡ଼ିକୁ ଧାଡ଼ି ଓ ଗଛକୁ ଗଛ ଦୂରତା ୫ ମିଟର ହୋଇଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହି ଭାବରେ ଲଗାଇଲେ ଏକର ପିଛା ପ୍ରାୟ ୧୬୦ଟି ଗଛ ରହିବ ।
ଗାତର ଲମ୍ବ, ଓସାର ଓ ଗଭୀରତା ୭୫ ସେଣ୍ଟିମିଟର ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । କଲମୀ କରାଯାଇଥିବା ଚାରାକୁ ଏଥିରେ ଲଗାଯାଏ । ଲଗାଇବା ବେଳେ ଗଛ ପିଛା ୨ ଝୁଡ଼ି ସଢ଼ା ଖତ ଓ ୨୦୦ ଗ୍ରାମ ନିମ ପିଡ଼ିଆ ପ୍ରୟୋଗ କରିବାକୁ ହେବ । ନିମ୍ନ ସାରଣୀ ଅନୁସାରେ କମଳା ବା ଲେମ୍ବୁ ଗଛରେ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯିବ ।
ଗଛ ପ୍ରତି ଗ୍ରାମ
ଗଛର ବୟସ ଯବକ୍ଷାର ଫସଫରସ୍‌ ପଟାସ
(ବର୍ଷରେ)
୧ ୫୦ ୪୦ ୧୨୦
୨ ୧୦୦ ୪୦ ୧୨୦
୩ ୧୦୦ ୮୦ ୨୪୦
୪ ୩୦୦ ୧୬୦ ୩୬୦
୫ ୪୦୦ ୩୨୦ ୪୮୦
୬ ଓ ତାପରେ ୫୦୦ ୪୦୦ ୭୨୦
ଏଠାରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇପାରେ ଯେ ୧୦୦ ଗ୍ରାମ ଯବକ୍ଷାର, ୪୦ ଗ୍ରାମ ଫସଫରସ୍ ଓ ୧୨୦ ଗ୍ରାମ ପଟାସ ପାଇବା ପାଇଁ ୨୨୦ ଗ୍ରାମ ୟୁରିଆ, ୨୫୦ ଗ୍ରାମ ସିଙ୍ଗଲ ସୁପର ଫସଫେଟ୍ ଓ ୨୦୦ ଗ୍ରାମ ମ୍ୟୁରେଟ୍ ଅଫ୍ ପଟାସ ଦରକାର ହେବ । ଏହା ବଦଳରେ ୯୦ ଗ୍ରାମ ଡିଏପି, ୧୮୫ ଗ୍ରାମ ୟୁରିଆ ଓ ୨୦୦ ଗ୍ରାମ ମ୍ୟୁରେଟ୍ ଅଫ ପଟାସ ଆବଶ୍ରକ ପଡ଼ିବ । ଏହା ବଦଳରେ ୧୫୦ ଗ୍ରାମ ଏନ୍‌ପିକେ (୧୦-୨୬-୨୬), ୧୮୫ ଗ୍ରାମ ୟୁରିଆ ଓ ୧୩୦ ଗ୍ରାମ ମ୍ୟୁରେଟ୍ ଅଫ୍ ପଟାସ ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ପ୍ରତି ବର୍ଷ ପାଇଁ ଆବଶ୍ୟକ ହେଉଥିବା ସାରକୁ ଏହିଭଳି ଢଙ୍ଗରେ ହିସାବ କରାଯାଇପାରେ । ଏହି ସାରକୁ ଦୁଇଭାଗ କରି ଥରେ ଜାନୁଆରୀ ମାସ ପୂର୍ବରୁ ଓ ଆହଉ ଥଷର ଫଳ ଧରିବା ପରେ ପ୍ରୟୋଗ କରିବାକୁ ହେବ । ସାର ପ୍ରୟୋଗ ପରେ ଜଳସେଚନ କରିଦେବା ଭଲ । ଏକ କ୍ୱିଣ୍ଟାଲ ଫଳ ଅମଳ ପାଇଁ ଗଛ ମାଟିରୁ ୯୦୦ ଗ୍ରାମ ଯବକ୍ଷାର, ୨୦୦ ଗ୍ରାମ ଫସଫରସ ଓ ୧୧୭୦ ଗ୍ରାମ ପଟାସ ସାର ନେଇଥାଏ ।
ଗଛରେ ଅଣୁସାର ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ଅôକ ଅମଳ ମିଳିଥାଏ । ଏଥିପାଇଁ ପ୍ଲାଣ୍ଟେଡ୍‌, ଟ୍ରାସେଲ, ବୋରନ, ଆଗ୍ରୋମିନ୍‌, ପୁରକ ଆଦି ଗଛରେ ସ୍ପ୍ରେ କରାଯାଇପାରିବ ।
ଗଛରେ ଶୁଖିଲା ଡାଳ ଦେଖିଲେ କାଟିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । କିଆରିରୁ ଘାସ ବାଛି ସଫଶ କରିଦେବା ଉଚିତ । ସୁବିଧା ଥିଲେ ଖରାଦିନେ ଓ ଶୀତଦିନେ ପାଣି ମଡ଼ାଇବା ଆବଶ୍ୟକ । ବର୍ଷାଦିନେ ପାଣି ନିଗିଡ଼ିଯିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିବା ଉଚିତ ।
ଏହି ଜାତୀୟ ଫଳ ଗଛରେ ଅଗଶୁଖା ରୋଗ ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ଗଛର ଅଗ ଶୁଖିଯାଏ । ଆକ୍ରାନ୍ତ ଡାଳାରେ ପତ୍ର ହଳଦିଆ ପଡ଼ି ଶୁଖିଯାଏ । ଡାଳଟି ମରିଯିବା ପରେ ଏଥିଷର ଛୋଟ ବ୍ରଣ କରି କଳା ଦାଗ ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ରୋଗ ଦେଖାଗଲେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ଡାଳକୁ କାଟି ବାହାର କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ପ୍ରତି ଲିଟର ପାଣି ସହ ୨.୫ ଗ୍ରାମ ବ୍ଲାଇଟକ୍‌ସ ୫୦ ବା ଧନୁକପ ମିଶାଇ ସ୍ପ୍ରେ କଲେ ରୋଗ କମିଯାଏ । ବଗିଚାରେ ଠିକ୍ ଭାବେ ସାର ପ୍ରୟୋଗ ଓ ଜଳ ନିଷ୍କାସନ କଲେଶ ରୋଗ ହେବାର ଆଶଙ୍କା କମିଯାଇଥାଏ । କ୍ଷୟକାରୀ ରୋଗ ହେଲେ ପତ୍ର ଉପରେ ପଚାହ ଦାଗ ଦେଖାଯାଏ । କଅଁଳିଆ ଡାଳ ଭାଙ୍ଗିଯାଏ । ଛୋଟ ଫଳ ବିବର୍ଣ୍ଣ ହୋଇ ଝଡ଼ିପଡ଼େ । ବଗିଚାକୁ ସଫଶ ରଖିଲେ ରୋଗ ହେବାର ଆଶଙ୍କା କମିଯାଏ । ପ୍ରତି ଲିଟର ପାଣି ସହ ୨.୫ ଗ୍ରାମ ବ୍ଲାଇଟ୍‌କ୍ସ ୫୦ ବା ଧନୁକପ ବା ବ୍ଲୁ କପର ମିଶାଇ ସ୍ପ୍ରେ କଲେ ଏଥିରୁ ରକ୍ଷା ମିଳିବ ।
କମଳା ଓ ଲେମ୍ବୁ ଗଛରେ ଯାଦୁରା ରୋଗ ହେବାର ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ରୋଗ ହେଲେ ଫଳ ଓ ପତ୍ର ଉପରେ ବାଦାମୀ ରଙ୍ଗର ଯାଦୁରା ଦାଗମାନ ଦେଖାଯାଏ । ଅଧିକ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହେଲେ ପତ୍ର ଓ ଫଳ ଝଡ଼ିପଡ଼େ । ବଗିଚାରେ ଭଲ ଭାବେ ଖତ ସାର ପ୍ରୟୋଗ କଲେଶ ରୋଗ ହେବାର ଆଶଙ୍କା କମିଯାଏ । ଏହାକୁ ଦମନ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରତି ଲିଟର ପାଣି ସହ ୧ ଗ୍ରାମ ହିସାବରେ ପ୍ଲାଣ୍ଟୋମାଇସିନ୍ ଓ ୩ ଗ୍ରାମ ବ୍ଲାଇଟକସ-୫୦ ମିଶାଇ ଗଛରେ ସ୍ପ୍ରେ କରିବାକୁ ହେବ ।
ଏହି ଫଳ ଗଛରେ ଧଳା ମାଛି ଲାଗିଥାନ୍ତି । ଏମାନେ ପତ୍ରରୁ ରସ ଶୋଷି ଖାଇବା ଯୋଗୁ ପତ୍ର ଝଡ଼ିପଡ଼େ । ଜଉପୋକ ପତ୍ରରୁ ରସ ଶୋଷି ଖାଆନ୍ତି । ଫଳରେ ପତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ମୋଡ଼ିମୋହଡ଼ି ହୁଏ ଏବଂ ପାଣ୍ଡୁର ଦେଖାଯାଏ । ଏହାକୁ ଦମନ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରତି ଲିଟର ପାଣିରେ ୧.୫ ମିଲିଲିଟର ଫସଫାମିଡନ୍ ବା ୨ ମିଲିଲିଟର ଡାଇମିଥଏଟ୍ ମିଶାଇ ସ୍ପ୍ରେ କରିବାକୁ ହେବ । ବେଳେବେଳେ ସଁବାଳୁଆ ମାନେ ପତ୍ରକୁ ଖାଇ ଥୁଣ୍ଟା କରିଦିଅନ୍ତି । ଏମାନେ କଅଁଳିଆ ପତ୍ରକୁ ଖାଇଦିଅନ୍ତି । ପ୍ରତି ଲିଟର ପାଣି ସହ ୫ ଗ୍ରାମ କାର୍ବାରିଲ ସେଚିତ ଗୁଣ୍ଡ ବା ୨ ମିଲିଲିଟର ମାଲାଥିଅନ ମିଶାଇ ସ୍ପ୍ରେ କଲେ ଏହି ପୋକ ଦମନ କରିହେବ ।
ଲେମ୍ବୁ ପ୍ରାୟ ୩ ବର୍ଷରେ ଫଳ ଧରେ । କମଳା ଗଛ ୪ ବର୍ଷର ହେଲାପରେ ଫଳିଥାଏ । ଏକ ଏକର ଜମିରୁ ୨୪-୫୦ କ୍ୱିଣ୍ଟାଲ ଲେମ୍ବୁ କିମ୍ବା ୩୨ରୁ ୧୦୦ କ୍ୱିଣ୍ଟାଲ କମଳା ଅମଳ ହୋଇପାରିବ ।