ଶ୍ରୀ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଧାନଚାଷ

ଆଜିକାଲି ଶ୍ରୀ ପ୍ରଣାଳୀରେ ଧାନଚାଷ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ଆରୋପ କରାଯାଉଛି । ଏହାହର ଅର୍ଥ ହେଲା ଝଚ୍ଚଗ୍ଦଗ୍ଧରଜ୍ଞ କ୍ଟଲ ଜସମର ଓଦ୍ଭଗ୍ଧରଦ୍ଭଗ୍ଦସଲସମବଗ୍ଧସକ୍ଟଦ୍ଭ (ଝଜଓ) ବା ସଗନ ଧାନଚାଷ ପଦ୍ଧତି । ଏହି ପଦ୍ଧତିଟି ଆଫ୍ରିକା ମହାଦେଶର ମାଡାଗାସ୍କରଠାରେ ବିକଶିତ ହୋଇଛି ।
ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଏକର ପିଛା ମାତ୍ର ଦୁଇ କିଲୋଗ୍ରାମ ବିହନ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ୪୦ ବର୍ଗମିଟର ସ୍ଥାନରେ ତଳି ପକାଇବାକୁ ହୁଏ । ଏହି ସ୍ଥାନକୁ ଭଲଭାବେ ହଳ କରି ମାଟି ଗୁଣ୍ଡ କରିଦିଆଯାଏ । ଏହାପରେ ଏକ ମିଟର ଓସାର ଓ ସୁବିଧା ଅନୁଯାୟୀ ଲମ୍ବରେ ତଳି ପଟାଳି କରଯାଏ । ମାଟି ଓଦା ଅବସ୍ଥାରେ ପଟାଳି କରିବା ଉଚିତ । ଚାରିପାଖରୁ ମାଟି ଉଠାଇ ପଟାଳିକୁ ଉଚ୍ଚ କରାଯାଏ । ମୁଖ୍ୟ ଜମି ପାଖରେ ତଳି ପଟାଳି କଲେ ରୋଇବା ବେଳେ ଅସୁବିଧା ହୋଇ ନଥାଏ ।
ତଳି ପଟି ଉପରେ ଏକ ଇଞ୍ଚ ବହଳର ଗୁଣ୍ଡ ଖତ ପକାଯାଏ । ଏହା ଉପରେ ଛାଡ଼ିଛାଡ଼ି ବିହନ ବୁଣାଯାଏ । ଏକ ବର୍ଗମିଟର ସ୍ଥାନରେ ପ୍ରାୟ ୫୦ ଗ୍ରାମ ବିହନ ପକାଇବାକୁ ହେବ । ଏହା ଉପରେ ଏକ ପତଳା ସ୍ତରର ଖତ ବିଛାଇ ଦିଆଯାଏ । ତଳିଘେରାକୁ ନଡ଼ା ସାହାଯ୍ୟରେ ଘୋଡ଼ାଇ ଦେବାକୁ ହୁଏ । ସକାଳେ ଓ ସନ୍ଧ୍ୟାବେଳେ ଝରା ସାହାଯ୍ୟରେ ପାଣି ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଧାନରୁ ଗଜା ବାହାରିଲେ ନଡ଼ା ଉଠାଇ ଦିଆଯାଏ । ତଳି ରୋଇବାର ୮-୧୨ ଦିନ ମଧ୍ୟରେ ରୋଇବା ପାଇଁ ତଳି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ ।
ତଳି ପକାଇବା ଦିନ ମୁଖ୍ୟ ଜମି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିବାକୁ ହେବ । ସବୁଜ ସାର ପାଇଁ ଧଣିଚା ଚାଷ କରିôତଲେ ହଳ କରି ମାଟିରେ ମିଶାଇ ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । କାଦୁଅ କରିବା ପରେ ୫ ଫୁଟ ଓସାରର ଛୋଟ ପଟାଳି କରିବା ଦରକାର ।
ଦୁଇଟି ପଟାଳି ମଝିରେ ୧ ଫୁଟ ଓସାର ଓ ୬ ଇଞ୍ଚ ଗଭୀରତାର ପାଣି ନାଳ ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ । ପଟାଳି ଉପରେ ଖତ ପ୍ରୟୋଗ କରିବା ଉଚିତ । ଏହାପରେ ରୋଲର ମାର୍କର ବା ଦଉଡ଼ି ବା କାଠରେକ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ୧୦ ଇଞ୍ଚ ବ୍ୟବଧାନରେ ଚିହ୍ନ ଦେବାକୁ ପଡ଼େ । ଚିହ୍ନ ଉପରେ ଧାଡ଼ିକୁ ଧାଡ଼ି ଓ ଗଛକୁ ଗଛ ୧୦ ଇଞ୍ଚ ବ୍ୟବଧାନ ରଖି ଗୋଟିଏ କରି ତଳି ରୋଇବାକୁ ହେୁଏ । ତଳି ଘରାରୁ ଟିଣ ପାତ ସାହାଯ୍ୟରେ ମାଟି ସହିତ ଚାରାଗଛ ଉଠାଯାଏ । ଏଥିଷର ମାଆ ଧାନ ରହିôତବା ଦରକାର । ଏହାକୁ ଯଥାଶୀଘ୍ର ରୋଇବା ଦରକାର । ରୋଇବା ବେଳେ ତଳିର ଗଛ ଓ ଚେର ଇଂରାଜୀ ଅକ୍ଷର ଖ ପରି ରହିବା ଆବଶ୍ୟକ ।
ସବୁଜ ସାର ଚାଷ, ଜିଆଖତ ପ୍ରୟୋଗ ଓ କମ୍ପୋଷ୍ଟ ପ୍ରୟୋଗ କରି କିଆରିକୁ ଖାଦ୍ୟସାର ଯୋଗାଇ ଦିଆଯାଏ । ନିମ ବା କରଞ୍ଜ ପିଡ଼ିଆ ମଧ୍ୟ ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇପାରେ । ଆବଶ୍ୟକ ହେଲେ ଅନୁମୋଦିତ ରାସାୟନିକ ସାରର ଅର୍ଦ୍ଧେକ ମାତ୍ର ପ୍ରୟୋଗ କରାଯାଇପାରେ । ସମନ୍ୱିତ ପଦ୍ଧତିରେ ଖାଦ୍ୟସାର ପରିଚାଳନା କଲେ ଅଧିକ ଅମଳ ମିଳିଥାଏ ।
ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଘାସ ଦମନ ପାଇଁ କୋନୋ ୱିଡର ବା ମାଣ୍ଡୱା ୱିଡ୍‌ର ଚଳାଯାଇଥାଏ । ତଳି ରୋଇବାର ୧୦, ୨୦, ୩୦ ଓ ୪୦ ଦିନ ପରେ ଏହି ଯନ୍ତ୍ର ଚଳାଇବାକୁ ହେବ । ଏହାଦ୍ୱାରା ଘାସ ଦମନ ହେବା ସହିତ ଜମିରେ ବାୟୁ ଚଳାଚଳ ହୋଇଥାଏ ।
ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଜମିରେ ଠିଆ ପାରି ରଖାଯାଏ ନାହିଁ । ଗଛରେ ଗର୍ଭ ଆସିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମାଟି ଓଦା ରଖାଯାଏ । ଏହାପରେ ସାମାନ୍ୟ ଜଳସ୍ତର ରଖାଯାଏ । ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଧାନ ବୁଦାରେ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ପିଲ ଆସିଥାଏ । କେଣ୍ଡାରେ ମଧ୍ୟ କମ୍ ପରିମାଣର ଅଗାଡ଼ି ହୁଏ । ପ୍ରତି ବର୍ଗମିଟର ସ୍ଥାନରେ ମାତ୍ର ୧୬ ବୁଦା ରହୁଥିଲେ ସୁଦ୍ଧା କେଣ୍ଡା ସଂଖ୍ୟା ଅଧିକ ହୋଇଥାଏ । ଏଥିପାଇଁ କମ୍ ଜଳ ଆବଶ୍ୟକ ହୋଇଥାଏ । ଧାନ ଶୀଘ୍ର ଅମଳ ହୁଏ । ପାରମ୍ପରିକ ପଦ୍ଧତି ତୁଳନାରେ ଅଧିକ ଅମଳ ମିଳିଥାଏ । ଏକର ପିଛା ହାରାହାରି ୨୫-୩୦ କ୍ୱିଣ୍ଟାଲ୍ ଧାନ ଅମଳ ହୋଇଥାଏ । କେତେକ ସ୍ଥାନରେ ଏହାଠାରୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧିକ ଅମଳ ମଧ୍ୟ ମିଳିଥିବାର ଜଣାଯାଇଛି ।