ଛତୁ ଚାଷ

ଆଜିକାଲି ଛତୁଚାଷ ବେଶ୍ ଲୋକପ୍ରିୟତା ହାସଲ କଲାଣି । ଛତୁଚାଷକୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଧନ୍ଦା ଭାବେ ଲୋକମାନେ ଗ୍ରହଣ କଲେଣି । ନିଜ ବଳକା ସମୟକୁ ବିନିଯୋଗ କରି ଲୋକମାନେ ବେଶ୍ ଦି ପଇସା ରୋଜଗାର କରିପାରୁଛନ୍ତି । ଏଥିପାଇଁ ଚାଷ ଜମି ଦରକାର ନାହିଁ । ବିଶେଷ ଅର୍ଥ ବିନିଯୋଗର ଆବଶ୍ୟକତା ନାହିଁ । ତା ଛଡ଼ା ଖଉବ୍ ଶୀଘ୍ର ଏହା ଉତ୍ପାଦନ ହୋଇଥାଏ । ଛତୁରେ ଯଥେଷ୍ଟ ପରିମାଣର ପୁଷ୍ଟିସାର, ସ୍ନେହସାର, ଧାତବ ଲବଣ, ତନ୍ତୁ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଖଣିଜ ଲବଣ ରହିଥାଏ । ତା ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ଭିଟାମିନ୍ ମଧ୍ୟ ରହିଥିବାର ଜଣାଯାଏ ।
ଛତୁର ଅନେକ ଔଷଧୀୟ ଗୁଣ ରହିଛି । କମ୍ ଶର୍କରା ଥିବାର ବହୁମୂତ୍ର ରୋଗୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ଉତ୍ତମ ଖାଦ୍ୟ । ବୃଦ୍ଧ, ଶିଶୁ, ମହିଳା, କୋଷ୍ଠକାଠିନ୍ୟ ରୋଗ ଭୋଗ କରୁଥିବା ରୋଗୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏହା ଉପାଦେୟ ହୋଇଥାଏ ।
ପୃଥବୀରେ ପ୍ରାୟ ଦଶହଜାର ପ୍ରକାରର ଛତୁ ରହିଛି । ଏମାନଙ୍କ ମଧୟ୍‌ରୁ ପ୍ରାୟ ଦୁଇ ହଜାର ପ୍ରକାରର ଖାଦ୍ୟ ଉପଯୋଗୀ ଅଟେ । ଅନ୍ୟ ଆଠହଜାର ଛତୁରେ କିଛି ନା କିଛି ବିଷାକ୍ତ ଗୁଣ ରହିଛି । ତେଣୁ ଅଜଣା ଛତୁ ଖାଇବା ବେଳେ ସତର୍କ ହେବା ଆବଶ୍ୟକ । ବିଷାକ୍ତ ଛତୁ ଖାଇଲେ ଝାଡ଼ାବାନ୍ତି ହୁଏ । ମସ୍ତିଷ୍କ ବିକୃତି ଦେଖାଯାଏ । ବେଳେବେଳେ ଲୋକମାନେ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡ଼ନ୍ତି । ଲକ୍ଷଣ ଦେଖି ବିଷାକ୍ତ ଛତୁ ଚିହ୍ନଟ କରିବା କଷ୍ଟକର । ତେଣୁ ଆମେ ଚିହ୍ନିଥିବା ଛତୁ ଖାଇବା ଉଚିତ୍ । ସମଗ୍ର ପୃଥିବୀରେ ୪୦ ପ୍ରକାରର ଛତୁ ଚାଷ ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ । ଏହା ମଧ୍ୟରୁ ପ୍ରାୟ ୨୦ ପ୍ରକାରର ଛତୁ ଚାଷ କରାଯାଉଛି । ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ପାଳଛତୁ ଓ ଧିଙ୍ଗରି ଛତୁ ଚାଷ କରାଯାଇଥାଏ । କେତେକ ଲୋକ ଦୁଧଛତୁ ମଧ୍ୟ ଚାଷ କଲେଣି ।
ପାଳଛତୁ
ଏହି ଛତୁ ଖରାଦିନେ ଓ ବର୍ଷାଦିନେ ଚାଷ କରାଯାଏ । ମାର୍ଚ୍ଚ ମାସଠାରୁ ଅକ୍ଟୋହବର ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା ଚାଷ କରାଯାଇ ପାରିବ । ବାୟୁମଣ୍ଡଳର ଉତ୍ତାପ ୨୫ ଡିଗ୍ରୀରୁ ୩୮ ଡିଗ୍ରୀ ସେଲସିଅସ୍ ମଧ୍ୟରେ ରହିଲେ ଏହି ଛତୁରୁ ଭଲ ଅମଳ ମିଳିଥାଏ । ଉତ୍ତାପ ବଢ଼ିଗଲେ ଘରର ଚଟାଣ ଓ ଚାଳରେ ପାଣି ପକାଇ ଥଣ୍ଡା କରିବାକୁ ହୁଏ । ପାଳଛତୁ ଚାଷ ପାଇଁ ବାୟୁର ଆର୍ଦ୍ରତା ଶତକଡ଼ା ୮୫ରୁ ୯୫ ଭାଗ ମଧ୍ୟରେ ରହିଲେ ଭଲ । ଖରାଦିନେ ଛତୁଚାଷ କରୁଥିଲେ ଆର୍ଦ୍ରତା ବଢ଼ାଇବା ପାଇଁ ଘର ପାଖରେ ଓଦା ଅଖା ଟାଙ୍ଗିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
ଦିନରେ ଆଲୁଅ, ରାତିରେ ଅନ୍ଧାର ଏହା ପାଳଛତୁ ପାଇଁ ଉପଯୋଗୀ ହୁଏ । ତେଣୁ ଝରକା ଥିବା ଘର ଭିତରେ ବା ଗଛ ଛାଇରେ ଛତୁଚାଷ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ତେବେ ସିଧାସଳଖ ଖରା ନ ପଡ଼ିବା ତଥା ବର୍ଷା ନ ହେବା ପାଇଁ ଛତୁ ଭାଡ଼ି ଉପରେ ନଡ଼ାଛପର ବା ପଲିଥିନ୍‌ର ଆବରଣ ଦେବା ଉଚିତ । ଘର ଭିତରକୁ ମୁକ୍ତ ଭାବେ ପବନ ଚଳାଚଳ କରିବା ଉଚିତ୍ । ଅବଶ୍ୟ ନିହାତି ଜୋରରେ ପବନ ହେବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ ।
ପାଳଛତୁକୁ ଭାଡ଼ି କରି ଚାଷ କରାଯାଏ । ଘର ଭିତରେ ବା ବାରଣ୍ଡାରେ ଏହି ଭାଡ଼ି କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଭାଡ଼ି ଉପରେ ବର୍ଷା ବା ଖରା ପଡ଼ିବା ଉଚିତ, ନୁହେଁ । ସେହିପରି ଏହି ସ୍ଥାନରେ ମୁକ୍ତ ଆଲୋକ ପଡ଼ିବା ଆବଶ୍ୟକ । ତା ସହିତ ପବନ ଚଳାଚଳ କରୁଥିବା ଉଚିତ । ଛତୁଚାଷ ପାଇଁ ୨୫ ଫୁଟ ଲମ୍ବ ଓ ୧୫ ଫୁଟ ଓସାରର ନଡ଼ା ଛପର ବା ଇଟା ସିମେଣ୍ଟର ଘର କରିବା ଦରକାର ।
ଦୁଇଫୁଟ ଲମ୍ବ ଓ ଦୁଇଫୁଟ ଓସାରର ଭାଡ଼ି କରାଯିବ । ଭୂମିଠାରୁ ଛଅ ଇଞ୍ଚ ଉଚ୍ଚତାରେ ଭାଡ଼ି କରିବା ଉଚିତ । ଚାରିକୋଣରେ ଇଟା ବା ପଥର ରଖି ବା ଉପରେ ବାଉଁଶ ବା କାଠ ରଖିବାକୁ ହେବ । ଗୋଟି, ଭାଡ଼ି ଛତୁ କରିବା ପାଇଁ ୨୦-୨୨ ବିଡ଼ା ନଡ଼ା, ୧ ବୋତଲ ଛତୁ ମଞ୍ଜି ଓ ୨୫୦ ଗ୍ରାମ ବୁଟ ବା ହରଡ଼ ଗୁଣ୍ଡ ଦରକାର ହୋଇଥାଏ । ବେଙ୍ଗଳା ପଡ଼ି ନଥିବା ଧଳାମୂଳିଆ ନଡ଼ା ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ । ନଡ଼ାର ପତ୍ର ଓ ଶିସା କାଢ଼ିଦେବା ଉଚିତ । ମୂଳ ଓ ଅଗରୁ କାଟିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ନଡ଼ାକୁ ଦୁଇ ଫୁଟ ଲମ୍ବର କରି କାଟି ଦେବା ଉଚିତ । ଏହାକୁ ୧୨-୧୬ ଘଣ୍ଟା ବିଶୁଦ୍ଧ ପାଣିରେ ବତୁରାଇବା ଆବଶ୍ୟକ । ଅପରିଷ୍କାର ମଇଳା ପାଣିରେ ନଡ଼ା ଭିଜାଇବା ଠିକ୍ ନୁହେଁ । ସୁବିଧା ଥିଲେ ନଡ଼ା ଉପରେ ଗରମ ପାଣି ପକାଇଦେଲେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଜୀବାଣୁ ମରିଯାଆନ୍ତି । ନଡ଼ାକୁ ଆଣି ୫ – ୬ ଘଣ୍ଟା ଛାଇରେ ରଖିଦେଲେ ଏଥିରୁ ପାଣି ନିଗିଡ଼ି ଯାଏ । ନଡ଼ାରେ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଶତକଡ଼ା ୬୫ ଭାଗ ରହିଲେ ଭଲ ।
ଚାଷ ପାଇଁ ଉନ୍ନତ ମାନର ଛତୁ ମଞ୍ଜି ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉଚିତ । ଏହି ଛତୁ ତିନି ସପ୍ତାହରୁ ୧ ମାସ ଭିତରେ ହୋଇଥିଲେ ଭଲ । ଛତୁ ବିହନରେ ସବୁଜ ବା କଳାଦାଗ ରହିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ବୋତଲକୁ ଭାଙ୍ଗି ଛତୁ ବିହନ ବାହାର କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଛୋଟଛୋଟ ଖଣ୍ଡ କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ଚାରି ଭାଗ କରାଯାଏ । ନଡ଼ା ଏବଂ ବୁଟଗୁଣ୍ଡକୁ ମଧ୍ୟ ଚାରି ଭାଗ କରିବାକୁ ହୁଏ । ପୂର୍ବରୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ଭାଡ଼ି ଉପରେ ପ୍ରଥମେ ଏମ ଭାଗ ନଡ଼ା ବିଛାଇବାକୁ ପଡ଼େ । ଏହା ଉପରେ ଏକ ଭାଗ ମଞ୍ଜି ନେଇ ବାହାର କଡ଼ରୁ ୩-୪ ଇଞ୍ଚ ଛାଡ଼ି ପକାଇବାକୁ ପଡ଼େ । ଏହା ଉପରେ ଏକ ଭାଗ ମଞ୍ଜି ନେଇ ବାହାର କଡ଼ରୁ ୩-୪ ଇଞ୍ଚ ଛାଡ଼ି ପକାଇବାକୁ ପଡ଼େ । ଛତୁ ମଞ୍ଜି ଉପରେ ଏକ ଭାଗ ବୁଟଗୁଣ୍ଡ ପକାଯାଏ । ଦ୍ୱିତୀ ସ୍ତର ନଡ଼ାକୁ ଓଲଟା ଭାବେ ପକାଯାଏ । ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରଥମ ସ୍ତର ନଡ଼ା ପୂର୍ବ-ପଶ୍ଚିମ ହୋଇ ପଡ଼ିଥିଲେ ଦ୍ୱିତୀୟ ସ୍ତର ନଡ଼ା ଉତ୍ତର-ଦକ୍ଷିଣ ଭାବେ ପକାଇବାକୁ ହୁଏ । ପୂର୍ବଭଳି ଛତୁ ମଞ୍ଜିହ ଓ ବୁଟ ଗୁଣଣ୍ଡକୁ ଏହା ଉପରେ ପକାଯାଏ । ଏହା ଉପରେ ଓଲଯା କରି ଆଉଏକ ଭାଗ ନଡ଼ା ପକାଯାଏ । ଅବଶିଷ୍ଟ ଦୁଇଭାଗ ଛତୁ ମଞ୍ଜି ନଡ଼ା ଉପରେ ସବୁଆଡ଼େ ପକାଇବା ହୁଏ । ଛତୁ ମଞ୍ଜି ଉପରେ ଦୁଇଭାଗ ବୁଟ ବା ହରଡ଼ଗୁଣ୍ଡ ପକାଯାଏ । ତା ଉପରେ ଅବଶିଷ୍ଟ ନଡ଼ାକୁ ଓଲଟା କରି ପକାଇବାକୁ ହୁଏ । ଏହା ପରେ ବାହାରକୁ ଓହଳିଥିବା ନଡ଼ା ବା ପତ୍ରକୁ କଇଁଚିରେ କାଟିଦେବାକୁ ପଡ଼େ । ଭାଡ଼ି ଉପରେ ଧଳା ରଙ୍ଗର ପଲିଥିନ୍ ଘୋଡ଼େଇ ଦେବାକୁ ହୁଏ ।
ମଝିରେ ମଝିରେ ପଲିଥିନ୍‌କୁ କାଢ଼ି ଭାଡ଼ିରେ ପାଣି ସ୍ପ୍ରେ କରାଯାଇପାରେ । ଖରାଦିନେ ସକାଳ ୯ଟାରୁ ଅପରାହ୍ନ ୪ଟା ମଧ୍ୟରେ ପଲିଥିନ ବାହାର କରିଦେବା ଉଚିତ୍ । ମଝିରେ ମଝିରେ ପାଣି ସିଞ୍ôଚବା ଭଲ । ପଟାଳି ପଡ଼ିବାର ୯-୧୦ ଦିନ ପରେ ନଡ଼ାରେ ଛତୁର ମାଇସେଲିଅମ୍ ଦେଖାଯାଏ । ଏହାପରେ ପଲିଥିନ୍‌କୁ କାଢ଼ି ଦେବାକୁ ହୁଏ । ଦରକାର ଅନୁଯାୟୀ ଭାଡ଼ିରେ ପ୍ରତିଦିନ ୨ ଥର ପାଣି ସ୍ପ୍ରେ କରିବା ଉଚିତ ।
ଭାଡ଼ି ପକାଇବାର ପ୍ରାୟ ୧୫ ଦିନ ପରେ ଛତୁ ଅମଳ ହୁଏ । ଏହାର ୯-୧୦ ଦିନ ପରେ ଆଉ ଥରେ ଛତୁ ଅମଳ ହୋଇଥାଏ । ଗୋଟିଏ ପଟାଳିରୁ ପ୍ରାୟ ଦେଢ଼ କିଲୋ ଛତୁ ମିଳିଥାଏ । ୮୦ ଟଙ୍କା ଦାମରେ ବିକ୍ରି କଲେ ୧୨୦ ଟଙ୍କା ମିଳେ । ଗୋଟିଏ ଭାଡ଼ି ପାଇଁ ପ୍ରାୟ ୫୦ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚହୁଏ । ତେଣୁଭାଡ଼ି ପ୍ରତି ୭୦ ଟଙ୍କା ଲାଭ ମିଳିଥାଏ ।
ଧିଙ୍ଗରି ଛତୁ
ଏହାକୁ ଶାମୁକା ଛତୁ ବା ଓୟେଷ୍ଟର ମସରୁମ୍ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଥାଏ । କାରଣ ଏହି ଛତୁର ଆକାର ଶାମୁକା ଭଳି । ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ୩-୪ ପ୍ରକାରର ଧିଙ୍ଗିରି ଛତୁ ଚାଷ କରାଯାଇଥାଏ । ସେସବୁ ହେଲା ପ୍ଲିଉରୋଟସ୍ ସଜରକାଜୁ, ପ୍ଲିଉରୋଟସ ଫ୍ଲୋରିଡା, ପ୍ଲିଉରୋଟସ ଫ୍ଲବେଲାଟାସ ଓ ପ୍ଲିଉରୋଟସ୍ ଅଷ୍ଟିଆଟାସ ।
ଆମ ରାଜ୍ୟରେ ଶୀତଦିନେ ଏହି ଛତୁ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ । ନଭେମ୍ବର ମାସରୁ ଫେବୃୟାରୀ ମାସ ମଧ୍ୟରେ ଧିଙ୍ଗିରି ଛତୁ ଚାଷ କରାଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଧିଙ୍ଗରି ଛତୁ ଚାଷ ଘର ଭିତରେ କରାଯାଇ ପାରିବ । ଘରଟି ସଫାସୁତୁରା ଥିବା ଆବଶ୍ୟକ । ପ୍ରଥମାବସ୍ଥାରେ ଘରକୁ ନିବୁଜ କରିବା ଉଚିତ । ପରେ ଖୋଲାଥିବା ଘରେ ଛତୁ ଚାଷ କରାଯିବ ।
ଗୋଟିଏ ବ୍ୟାଗ୍ ଛତୁ ପାଇଁ ପ୍ରାୟ ଦେଢ଼କିଲୋ ନଡ଼ା, ଅଧା ବୋତଲ କିମ୍ବା ୨୦୦ ଗ୍ରାମ ଛତୁ ମଞ୍ଜି ଓ ୨୫୦ ଗ୍ରାମ ସିଝା ଗହମ ଦରକାହର । ଏଥି ସହିତ ଦୁଇମୁହଁ ଖୋଲା ଥିବା ୩୨ ଇଞ୍ଚ ଲମ୍ବ ଏବଂ ୧୬ ଇଞ୍ଚ ଓସାରର ଏକ ପଲିଥିନ୍ ବ୍ୟାଗ ଦରକାର ହୋଇଥାଏ ।
ଧିଙ୍ଗରି ଛତୁ ପାଇଁ ବେଙ୍ଗଳା ପଡ଼ି ନଥିବା ଧଳାମୂଳିଆ ନଡ଼ା ଦରକାର । ଏହି ନଡ଼ାରୁ ପତ୍ର ବାହାର କରି ଦେବାକୁ ହୁଏ । ନଡ଼ାକଟା ଯନତ୍ର ବା ଦାଆ ସାହାଯ୍ୟରେ ୨-୩ ଇଞ୍ଚ ଲମ୍ବର କାଟିବାକୁ ପଡ଼େ । କଟା ନଡ଼ାକୁ ୧୨ରୁ ୧୬ ଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପାଣିରେ ବତୁରାଇବାକୁ ହୁଏ । ଏହାପରେ ନଡ଼ାରୁ ପାଣି ନିଗାଡ଼ି ଦିଆଯାଏ । ଏହାକୁ ଗୋଟିଏ ହାଣ୍ଡିରେ ପୂରାଇ ଅଳ୍ପ ଗରମ କରିବାକୁ ପଡ଼େ । ଏହାକୁ ୪-୫ ଘଣ୍ଟା ଛାଇରେ ଶୁଖାଇ ଦେଲେ ପାଣି ନିଗିଡ଼ି ଯାଏ । ହାତରେ ଚାପିରେ ଯଦି ପାଣି ବାହାରିବ ନାହିଁ, ତେବେ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ଠିକ୍ ଅଛି ବୋଲି ବୁଝାଯିବ ।
ଗୋଟିଏ ବ୍ୟାଗ୍ ପାଇଁ ୨୫୦ ଗ୍ରାମ ଗହମ ନେଇ ସିଝାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଏହା ଭାତ ପରି ନରମ ହୋଇଯିବ, କିନ୍ତୁ ଫାଟି ନାହିଁ । ସିଝିଲାପରେ ଏହାକୁ ଛାଇରେ ଶୁଖାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଛତ୍ରୁ ମଞ୍ଜିକୁ ସାବଧାନ ସହକାରେ ବୋତଲରୁ ବାହାର କରାଯିବ ।
ପଲିଥିନ୍ ବ୍ୟାଗ୍‌ର ଗୋଟିଏ ପଟକୁ ସୁତାରେ ବାନ୍ଧି ଦେବା ଆବଶ୍ୟକ । ଏହା ମଧ୍ୟରେ୬ ଇଞ୍ଚ ବହଳର ନଡ଼ା ରଖି ହାତରେ ଚାପି ଦେବାକୁ ହେବ । ଏହା ଉପରେ ଛତୁ ବିହନର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ପକାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଛତୁମଞ୍ଜି ଉପରେ ସିଝା ଗହମରୁ ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ପକାଇବାକୁ ହେବ । ଏହାପରେ ଆଉ ୬ ଇଞ୍ଚ ନଡ଼ା ରଖି ପୂର୍ବପରି ଏକ ତୃତୀୟାଂଶ ଲେଖାଏଁ ଛତୁ ମଞ୍ଜି ଓ ଗହମ ପକାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ । ତା\’ପରେ ୬ ଇଞ୍ଚ ବହଳରେ ନଡ଼ା ରଖି ସାମାନ୍ୟ ଚାପି ଦେବାକୁ ହେବ । ଏହା ଉପରେ ଅବଶିଷ୍ଟ ଛତୁ ମଞ୍ଜି ଓ ଗହମ ପକାଇବାକୁ ହେବ । ଏହା ଉପରେ ନଡ଼ାର ଏକ ପତଳା ଆସ୍ତରଣ ରଖି ହାତରେ ଚାପି ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଏହାପରେ ପଲିଥିନ୍‌ର ଉପରେ ମୁହଁକୁ ବାନ୍ଧିଦେବା ଦରକାର । ପଲିଥିନ୍‌ର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ୧୦-୧୨ଟି କଣା କରିଦେବା ଆବଶ୍ୟକ ।
କେତେକ ଲୋହକ ସହଜ ଉପାୟରେ ମଞ୍ଜି ପକାଇଥାନ୍ତି । ପ୍ରଥମେ ନଡ଼ାରେ ଛତୁ ମଞ୍ଜି ଓ ସିଝା ଗହମ ମିଶାଇ ଭଲଭାବେ ଗୋଳାଇ ଦିଅନ୍ତି । ଏହାକୁ ପଲିଥିନ୍‌ରେ ପୂରାଇ ମୁହଁ ବନ୍ଦ କରି ଦିଅନ୍ତି ।
ବ୍ୟାଗ୍‌ଟିକୁ ପ୍ରଥମେ ନିବୁଜ ଘରେ ଥଣ୍ଡା ପରିବେଶରେ ରଖିବାକୁ ହେବ । ପନ୍ଦର ଦିନ ପରେ ଏହି ପିଣ୍ଡୁଳାରେ ଧଳା ରଙ୍ଗର ଏକ ଆସ୍ତରଣ ଦେଖାଯିବ । ଏହାପରେ ପଲିଥିନ୍‌ର ଦୁଇମୁଣ୍ଡ ଖୋଲି ପିଣ୍ଡୁଳାଟିକୁ ଆସ୍ତେ ବାହାର କରି ଦିଆଯିବ । ଏହାକୁ ଏକ ଶିଳାରେ ଝୁଲାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଦେଖିବା କଥା ଯେମିତି ପିଣ୍ଡୁଳା ଝୁଲାଯାଇଥିବା ସ୍ଥାନରେ ଅଳ୍ପ ଆଲୋକ ପଡ଼ୁଥିବ ଓ ଏଠ।।ରେ ବାୟୁ ଚଳାଚଳ କରୁଥିବ ।
ନଡ଼ାର ବତରକୁ ଚାହିଁ ମଝିରେ ମଝିରେ ପାଣି ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ପ୍ରାୟ ୨୦-୨୨ ଦିନରେ କଢ଼ ବାହାରିବ । ଏହାର ୩-୪ ଦିନ ପରେ ଛତୁ ତୋଳାଯିବ । ତୋଳିସାରିବା ପରେ ପିଣ୍ଡୁଳାର ଉପର ସ୍ତରରୁ ଆସ୍ତେ କରି ଏକ ଆବରଣ ବାହାର କରିବା ଉଚିତ । ଏହାପରେ ପ୍ରତିଦିନ ପିଣ୍ଡୁଳାରେ ପାଣି ସ୍ପ୍ରେ କରିବାକୁ ହେବ । ପ୍ରାୟ ୭-୮ ଦିନ ପରେ ପୁଣି ଛତୁ ଫୁଟିବ । ଗୋଟିଏ ବ୍ୟାଗରୁ ୩-୪ ଥର ଛତୁ ତୋଳା ଯାଇପାରିବ । ଏହାପରେ ନଡ଼ାକୁ ଖତ କରିଦିଆଯିବ । ପଲିଥିନ୍‌କୁ ଭଲଭାବେ ଧୋଇ ପୁଣିଥରେ ଛତୁ ଚାଷ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇପାହରିବ । ଗୋଟିଏ ପିଣ୍ଡୁଳାରୁ ପ୍ରାୟ ଦେଢ଼କିଲୋ ଛତୁ ମିଳିଥାଏ । କିଲୋ ପ୍ରତି ୫୦ ଟଙ୍କା ଦରରେ ବିକ୍ରି କଲେ ୭୫ ଟଙ୍କା ମିଳିବ । ଗୋଟିଏ ପିଣ୍ଡୁଳା ପାଇଁ ୨୫ ଟଙ୍କା ଖର୍ଚ୍ଚ କଲେ ୫୦ ଟଙ୍କା ଲାଭ ହେବ ।
ଦୁଧ ଛତୁ
ଏହି ଛତୁର ରଙ୍ଗ ଦୁଧ ଭଳି ଧଳା । ଏହି ଛତୁ ଆକାରରେ ବଡ଼ । ଗୋଟିଏ ଗୋଟିଏ ଛତୁର ଓଜନ ୧୫୦ରୁ ୨୦୦ ଗ୍ରାମ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଅନେକ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସାଇତି ରଖାଯାଇପାରିବ । ସାଧାରଣ ଭାବେ ୩-୪ ଦିନ ଓ ଫ୍ରିଜରେ ୧୦-୧୫ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରଖାଯାଇପାରିବ ।
ଖରାଦିନେ ଓ ବର୍ଷାଦିନେ ଏହି ଛତୁ ଚାଷ କରାଯାଇପାରିବ । ଏହା ଧିଙ୍ଗରି ଛତୁ ପରି ଚାଷ କରାଯାଏ । କିନ୍ତୁ ଏଥିପାଇଁ କମ୍ ନଡ଼ା, କମ୍ ଛତୁ ମଞ୍ଜି ଓ ଛୋଟ ପଲିଥିନ୍ ଦରକାର ହୁଏ । ଗୋଟିଏ ପିଣ୍ଡୁଳା ପାଇଁ ପ୍ରାୟ ଏକ କିଲୋଗ୍ରାମ ନଡ଼ା ନେବାକୁ ହେବ । ଏଥିରୁ ପତ୍ର ବାହାର କରି ୨-୩ ଇଞ୍ଜ ଲମ୍ବରେେ କାଟି ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ଏହାକୁ ୧୨-୧୬ ଘଣ୍ଟା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସଫା ପାଣିରେ ଭିଜାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ । ବିଶୋଧନ ପରେ ନଡ଼ାକୁ ୪-୫ ଘଣ୍ଟା ଛାଇରେ ଶୁଖାଇବାକୁ ହେବ । ଏହାପରେ ୨୫୦ ଗ୍ରାମ ଗହମକୁ ସିଝାଇବାକୁ ହେବ । ଛତୁ ମଞ୍ଜି ବୋତଲରୁ ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ନେବାକୁ ପଡ଼ିବ ।
ପଲିଥିନ୍ ବ୍ୟାଗ୍‌ର ଗୋଟିଏ ମୁଣ୍ଡ ବାନ୍ଧି ଥଳି ପରି କରିବାକୁ ହୁଏ । ପ୍ରଥମ ସ୍ତର ନଡ଼ା ରଖି ସାମାନ୍ୟ ଚାପି ଦେବାକୁ ହେବ । ଏହା ଉପରେ ବୋତଲରୁ କଢ଼ା ଯାଇଥିବା ଛତୁ ମଞ୍ଜିର ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ପକାଇବାକୁ ପଡ଼ିବ । ତା\’ପରେ ଏକ-ତୃତୀୟାଂଶ ସିଝା ଗହମ ପକାଯିବ । ଏହିପରି ଦ୍ୱିତୀୟ ଓ ତୃତୀୟ ସ୍ତର ନଡ଼ା, ଛତୁ ମଞ୍ଜି ଓ ଗହମ ପକାଇବାକୁ ହେବ । ତା ଉପରେ ନଡ଼ାର ଏକ ପତଳା ଆସ୍ତରଣ ଦେଇ ପଲିଥିନ୍‌ର ମୁହଁ ବାନ୍ଧି ଦେବାକୁ ପଡ଼ିବ । ପଲିଥିନ୍‌ରେ ୧୦-୧୨ଟି କଣା କରି ଅନ୍ଧାରୁଆ ସ୍ଥାନରେ ରଖିବାକୁ ହେବ ।
ପ୍ରାୟ ପନ୍ଦର ଦିନ ପରେ ପଲିଥିପ୍‌ର ମୁହଁ ଖୋଲି ଦିଆଯିବ । ଏଥିରେ ଅଳ୍ପ ପାଣି ସ୍ପ୍ରେ କରିବାକୁ ପଡ଼ିବ । ବୁଣିବାର ୩୦-୪୦ ଦିନ ପରେ ଛତୁ ଫୁଟିବା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ଗୋଟିଏ ପିଣ୍ଡୁଳାରୁ ୭୦୦ ଗ୍ରାମରୁ ୧ କିଲୋଗ୍ରାମ ଛତୁ ମିଳିଥାଏ ।
ଛତୁ ସଂରକ୍ଷଣ
ଆଜିକାଲି ଛତୁକୁ ବିଭିନ୍ନ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଛି । ଛତୁର ଅନେକ ସୁସ୍ୱାଦୁ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହେଉଛି । ତା\’ଛଡ଼ା ବିଭିନ୍ନ ଉପାୟରେ ସଂରକ୍ଷିତ କରି ରଖାଯାଉଛି ।
ଛତୁକୁ ଖରାରେ ଶୁଖାଇ ସାଇତି ରଖାଯାଇପାରେ । ଶୁଖାଇବା ପରେ ଏଥିରେ ଶତକଡ଼ା ୧୦ ଭାଗରୁ ଅଧିକ ଜଳୀୟ ଅଂଶ ରହିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଟିଣ ଡବା ମଧ୍ୟରେ ଲୁଣପାଣି, ପଟାସିଅମ୍ ମେଟାବାଇସଲଫାଇଡ୍ ଓ ଗ୍ଲାସିଏଲ୍ ଆସେଟିକ୍ ଏସିଡ୍ ରଖି ତା ମଧ୍ୟରେ ଛତୁ ରଖାଯାଇ ପାରିବ ।
ଛତୁରୁ ସ୍କ୍ୱାସ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଗଲାଣି । ପ୍ରଥମେ ଛତୁକୁ ସିଝାଇ ରସ ବାହାର କରାଯାଏ । ଏଥିରେ ଚିନି ସିରା ଓ ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍ ମିଶାଇ ସ୍କ୍ୱାସ୍ କରାଯାଏ । ଛତୁରୁ ସସ୍ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଗଲାଣି । ଛତୁ ସହ ବିଲାତି ବାଇଗଣ, ରସୁଣ, ଅଦା, ପିଆଜ ମିଶାଇ ସିଝାଯାଏ । ଏଥି ସହିତ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମସଲା ମିଶାଇ ସସ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଏ । ଛତୁକୁ ବତୁରା ଯାଇଥିବା ବିରି ଓ ଚାଉଳ ସହ ମିଶାଇ ବଟାଯାଏ । ଏଥିରେ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ମସଲା ଦେଇ ଛତୁ ବଡ଼ି କରାଯାଏ । ଛତୁରୁ ସାଦା ଆଚାର, ଖଟା ପିଠା ଆଚାର ଓ ଛତୁ ପରିବା ଆଚାର ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ।
ଛତୁରୁ ବିଭିନ୍ନ ତରକାରୀ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥାଏ । ଛତୁ ବେସର, ଛତୁଭାଜି, ଛତୁଖଟା, ଛତୁ ମସଲା ଆଦି ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଏ । ଛତୁରୁ ପଲାଇ, ପକୁଡ଼ି, ପରଟା, ସାଲାଡ୍ ଆଦି ମଧ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରି ଖିଆଯାଏ ।